Het succes en falen van de jeugdzorg

Als het een commercieel idee geweest was, was jeugdzorg een succes. Dat werd niet opgemerkt in het symposium over het redden van de jeugdzorg. (SG UU)  Het punt is: al jaren groeit de jeugdzorg. Jeugdzorg met verblijf is duur, dus wordt de doelstelling om zorg met verblijf te verminderen door vroeg te signaleren en eerder jeugd te begeleiden zonder verblijf. Of dat goed werkt is niet duidelijk.

Commercieel succes
Vanuit commercieel oogpunt is de jeugdzorg een succes. Het lukt namelijk niet jeugdzorg met verblijf te verminderen, terwijl het wel lukt om lichte trajecten zonder verblijf te laten groeien. In eerste instantie werd dit afgedaan als de “boeggolf”, waarmee bedoeld werd dat er even een golf van lichte ingrepen zou komen waarna dit zou normaliseren terwijl de zorg met verblijf zou dalen.

cijfers over jeugdzorg 2015 - 2021 bron NJI

Vanuit commercieel oogpunt is het logisch om klanten vroeg te werven. Hoe eerder je aan jeugdzorg kunt verdienen, hoe beter. En inderdaad zijn de kosten voor jeugdzorg fors gegroeid. Maar het probleem is: het vroegsignaleren werkt waarschijnlijk niet. Wel krijgt inmiddels 13,4% van de jeugd tot 18 jaar jeugdzorg.

De jeugd neemt niet minder zware zorg af, dat neemt zelfs licht toe, en wel meer lichte zorg, dat neemt fors toe. “Uit onderzoek blijkt dat de vraag naar zorg in een land met hoge welvaart de neiging heeft om relatief onbegrensd te zijn. Dat geldt zeker ook voor jeugdhulp. Opvoeden en opgroeien is uitdagend: de (peuter)puberteit is niet voor niets een veelvoorkomend onderwerp in lectuur voor ouders, en welke tiener voelt zich nooit neerslachtig?” Zo stelt AEF in “Stelsel in groei”.

En nu dan?
Er is personeelstekort. De sector heeft ook geen goed idee wat precies werkt en wat niet. Want het is heel wat lastiger dan in harde sectoren om te weten wat werkt (voor welke jongeren in welke situatie). Je ziet bovendien dat het gemiddeld inkomen van de ouders waar lichte jeugdzorg terecht komt stijgt. Dat is een aanwijzing dat de vroegsignalering ertoe leidt dat jongeren die met een minder uitdagende omgeving óók lichte zorg krijgen. Groei van het aantal klanten dus.

Floortje Scheepers, hoogleraar innovatie in de GGZ, gaf op het symposium dan ook aan dat we misschien wat meer afstand moeten nemen en kijken naar de samenleving en de zorg. Zeggen we te snel dat professionele jeugdzorg nodig is? Is het niet belangrijker iets te doen aan de omgeving, de armoede, verslavingsproblemen? En bij problemen accepteren dat het niet leuk is, even pauze te nemen en te kijken hoe het verder kan?

Wat willen we dan?
Is het niet belangrijker dat mensen opgroeien in een fijne wijk waar mensen elkaar kennen, elkaar ontmoeten, samen lol maken en indien nodig even stoom afblazen bij elkaar en zo nodig elkaar helpen zonder dat direct een professional nodig is? Is het niet belangrijker ongelijkheid, discriminatie, armoede en verslaving tegen te gaan om prettig in je eigen wijk te leven dan in te grijpen met jeugdzorg? 

Willen we de jeugdzorg voor de echte noodzaak behouden, dan moet de groei van de lichte jeugdzorg stoppen. Anders blijven de kosten toenemen. Daarna gaat er generiek op iedereen bezuinigd worden.

Daar wilde men het op het symposium niet over hebben, iemand die opmerkte dat hij er enige tijd uit was, maar dat – toen hij keek – vooral de lichte zorg groeide werd afgekapt. Immers, ook de zwaardere zorg groeit nu, minder hard, maar toch. (Overigens eerder een teken dat vroegsignalering te weinig doet). Het pleidooi van Floortje Scheepers sloeg aan, maar de waarschuwing om minder snel lichte jeugdzorg te geven viel een beetje weg.

De zaal zat immers vol met betrokken mensen die heel graag willen helpen om problemen op de lossen.

Is dat enorme voordeel van mensen die willen helpen en die grote betrokkenheid misschien het probleem?