Kiezers kijken anders naar regeren dan vroeger. De Honeymoon-periode (enthousiasme en vertrouwen bij de start) is korter, kiezers stappen sneller over naar een andere partij die de indruk wekt het beter te kunnen. Kiezers zien ook minder de nuance van coalities terug. Uitleg dat je als coalitie misschien niet maximaal scoorde, maar meer voor de samenleving bereikt is te genuanceerd. Het algemene idee dat eerst het zuur moet komen (moeilijke en pijnlijke maatregelen) waarna het zoet komt (lagere lasten, betere kwaliteit) is niet meer breed geaccepteerd, een ingreep moet nu direct iets opleveren. Daardoor betekent regeren vaker zetels verliezen. Wat zijn de uitdagingen? En wat is er tegen te doen?
Start met
achterstand
De regering start
met een achterstand. Infrastructuur is bijvoorbeeld lang verwaarloosd
en dat kon ook lang vooruitgeschoven worden. Het stikstofprobleem is
al bekend sinds de jaren tachtig. Het aanpakken is steeds uitgesteld zodat
de oplossingen ook steeds pijnlijkere ingrepen vragen. De zorg is steeds
uitgebreid en moeilijke keuzen over grenzen zijn uitgesteld.
Verantwoordelijke partijen starten dus met een achterstand: pijnlijke
ingrepen zijn uitgesteld. Op korte termijn kleeft de pijn van de
ingreep aan jou, terwijl de winst nog niet zichtbaar is.
Maatregelen tonen
geen winst
Omdat de winst nog niet zichtbaar is geloven de
kiezers niet in je maatregelen. Het verlagen van de rente als alles
duurder wordt door inflatie is bijvoorbeeld een maatregel die volgens
alle economen helpt. Verlagen van de rente zorgt juist later voor meer
inflatie! Maar wie schulden heeft ziet juist dat hij er makkelijker
bij kan lenen, waardoor het leven even beter betaalbaar is.
Oppositie doet makkelijker beloften die direct bij de kiezer komen
Oppositiepartijen doen gemakkelijker grote beloften. Vanaf dag één komt er geen asielzoeker Nederland meer in, de boeren kunnen rustig blijven doorgaan, de huren zullen verlaagd worden en armoede uitgedreven. Door de sociale media komen die beloften makkelijker rechtstreeks bij de kiezers. Vroeger was er een filter van kranten die de beloften konden kenmerken als realistisch of juist onrealistisch, haalbaar of juist onhaalbaar, of onverantwoordelijk. We hebben niets gezien van het strengste asielbeleid ooit, toch kreeg de PVV nog steeds 26 zetels.
Echte ingrepen
vragen meer tijd
Veranderingen kosten ook tijd. Het
overschakelen van fossiele brandstoffen naar zonne- en windenergie
kost tijd en geld, dus doet wel pijn, terwijl de winst nog tijd
vraagt. Experts waren al heel lang duidelijk over het afschaffen van
de terugleververgoeding bij zonnepanelen, maar de maatregel doet
zichtbaar pijn. Er zijn nog geen goedkope thuisbatterijen en je
opgebouwde winst smelt weg doordat je gebruikt na 16u (als er een
tekort is) en opwekt tussen 11 en 16 (als er een overschot is).
Feitelijk betalen niet-zonnepaneelbezitters meer dan zou moeten en
eigenaren minder dan zou moeten. Maar die lagere kosten vallen de
niet-bezitters niet op, zodat alleen de bezitters klagen.
Kiezers geloven dus niet dat je pijnlijke maatregelen goed zijn.
Regeren is
vooruitzien?
Niet alles is mis in
Nederland. In veel landen is het pensioensysteem onhoudbaar met de
vergrijzing: de werkenden betalen voor de pensioenen, maar er zijn
steeds minder werkenden op steeds meer gepensioneerden: dat heet het
omslagstelsel. Italië, Griekenland, Frankrijk en Spanje kenden zeer
genereuze, vroege pensioenleeftijden en pensioenen gefinancierd via
omslagstelsels. Toch toont dat precies het probleem: dat heeft
Nederland beter georganiseerd, maar heeft daar ooit een partij de
credits voor gekregen? Is de PvdA beloond voor het houdbaar maken van
de WAO? Zijn VVD en PvdA beloond voor het verhogen van de
pensioenleeftijd?
Is verantwoordelijk bestuur voor de lange termijn echt electorale zelfmoord?
De vraag is of dat echt onontkoombaar is. Ik doe 6 suggesties, deels communicatief, deels gericht op verbetering en steun.
1. Communicatie klaar voor de toekomst. Zorg dat het verhaal die niet bouwt op “ik kan niet anders wat anderen deden het fout” maar op "Klaar voor de Toekomst". Praat niet over bezuinigen, maar over investeren in een toekomstbestedig Nederland. Vertel bij elke pijnlijke maatregel onmiddellijk en concreet een toekomstig voordeel.
2. “Eigenaarschap en Eerlijkheid". Ministers van Financiën zijn vaak populair omdat mensen als ze naar het geld kijken best snappen dat er met zorg op de financiën gelet moet worden. Blijf niet alleen hangen in de pijnlijke kant, maar benadruk steeds de winst in de toekomst. Zorg dat dat verhaal tot in de huiskamer doorklinkt. Mensen spreken zich niet makkelijk uit als iemand klaagt over een bezuiniging, terwijl ze zelf denken dat het misschien echt nodig is om te bezuinigen. Dat zagen we ook bij de groei van de WAO, maar als niemand je maatregel verdedigt komt dat verhaal niet door.
3. Transparantie. Maar al te vaak wordt iets algemeens beweerd over de opbrengst. Maak dat concreet. Toon precies waar elk bespaard of opgehaald euro naartoe gaat, in begrijpelijke infographics. Laat mensen ook delibereren erover; "We moeten €X bezuinigen op zorg. Hier zijn drie opties, stem op onze website welke u het minst slecht vindt." Dit verandert het gevoel van "opgelegd" naar "meebeslist". Wees keihard op eerlijke verdeling. Zorg dat grote bedrijven en vermogens zichtbaar meer bijdragen. Wordt de "partij die de sterkste schouders het zwaarst laat dragen", zelfs als dit economisch complex is.
4. Tastbare Resultaten. Kijk of het mogelijk is te starten met snelle, zichtbare projecten die direct aan het beleid gekoppeld kunnen worden. Gebruik een deel van de opbrengsten uit een soberheidsronde niet alleen voor de reserves, maar voor één groot, zichtbaar, populair investeringsproject dat binnen de regeringsperiode opgeleverd wordt. Dit wordt het tastbare bewijs dat "de pijn ergens toe leidde".
5. Bondgenootschap. Oppositie, vakbonden en belangenorganisaties
vallen je aan, waardoor je in een isolement komt. Des te belangrijker
is het om strategische bondgenoten te zoeken buiten de partijpolitiek
om je beleid te legitimeren. En het mooie is: je bondgenoten kunnen je voorstellen verbeteren met hun suggesties. Dat kunnen natuurlijk externe
instituties als de planbureaus zijn of wetenschappers, maar liever vakbonden, milieuorganisaties en andere maatschappelijke organisaties. Maar zorg ook
dat “gewone” BN-ers zich uitspreken.
Zorg zo voor een breed
maatschappelijk "pact" met maatschappelijke organisaties,
waarbij zij (in ruil voor invloed op uitvoering) het noodzakelijke
karakter van de hervormingen mede-ondertekenen. Denk aan de commissie
Wagner en het akkoord van Wassenaar in de jaren 80 en de pensioenhervorming in de jaren 10
6. Empathie en Erkenning. Combineer onwrikbaarheid op beleid met maximale empathie in communicatie en uitvoering. Begin steeds met erkenning van de pijn, zoals Rutte dat ook zo goed kon. Zoek laagdrempelige compensatieregelingen voor de meest kwetsbaren, en communiceer die nadrukkelijk. Het beeld moet zijn de "streng maar rechtvaardige ouder" in plaats van ongevoelige boekhouder.
Valse start
D66 heeft het zich moeilijk gemaakt door de uitsluiting van GroenLinks-PvdA te accepteren. Dat is een valse start en betekent minder kans op bondgenoten en moeilijkere empathie. Als GroenLinks-PvdA een schaduwkabinet maakt zal het moeilijker zijn om te doen alsof je als enige Nederland klaar kunt maken voor de toekomst. Of de VVD dat als winst zal binnenhalen is zeer de vraag. Ik zou het de VVD vaak inwrijven als er weer een maatregel niet door de Eerste Kamer komt (omdat GLPvdA daarde grootste partij is)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten