Kan gezond Nederland leren van de kettingzaag van het aan financiële steun verslaafde Argentinië?

 

Het is een mooi beeld: een president die met een kettingzaag het podium opkomt om eens flink de overheidsuitgaven aan te pakken. De Argentijnse aanpak inspireerde Elon Musk bij zijn activiteiten om te snijden in de overheidsuitgaven. Hij kreeg van de Argentijnse president Milei ook een mooie kettingzaag. Inmiddels heeft de inspiratie ook Nederland gehaald en inmiddels lopen JA21 en VVD er achteraan.

Oud-voor-nieuw is verstandig
Laat ik eerst zeggen dat het altijd goed is om kritisch door de overheidsuitgaven te gaan. In een markteconomie verdwijnen overbodige uitgaven omdat de concurrenten zoeken naar manieren om goedkoper en beter te produceren en zo de gunst van de consument te veroveren. Dat betekent dat je eigenlijk in de overheid altijd een soort “oud-voor-nieuw” operatie moet organiseren. Wat is overbodig geworden of kan inmiddels beter of goedkoper? 

Maar: is Argentinië dan wel een inspirerend voorbeeld??

Argentinië een financiële ramp
Argentinië is op gebied van greep houden op overheidsuitgaven nu niet direct een voorbeeld om van te leren. Argentinië heeft een lange geschiedenis van financiële problemen. Het land ging acht keer in zijn geschiedenis failliet, waarvan twee keer deze eeuw. In 2001 betrof het het grootste staatsbankroet in de geschiedenis. De inflatie in Argentinië piekte op 300% (2024), is gedaald naar 32% in september 2025. De inflatie blijft een van de hoogste ter wereld. Hoge rente en interventie houden peso kunstmatig hoog; onevenwichtige wisselkoers belemmert reserves en export.

Shocktherapie was afgedwongen
Het werk van Milei is een radicale poging om de cyclus van te hoge uitgaven, inflatie, faillissement te doorbreken door middel van een "shock-therapie" die is gericht op een begroting zonder tekort, deregulering en het aanmoedigen van investeringen. De harde maatregelen trokken in april dit jaar het Internationaal Monetair Fonds (IMF) over de streep om Argentinië opnieuw geld te lenen. Trump steunde Argentinië daarnaast met de aankoop van 20 miljard aan pesos, feitelijk politieke steun aan een bondgenoot en niet een afgewogen economische zet. Je kunt zeggen dat de financiële steun van het IMF en de VS electorale inmenging is, bedoeld om president Milei en zijn extreme programma te redden, de economische invloed van China te verminderen, herverkiezing mogelijk te maken en invloed te houden in Zuid Amerika. Maar het is nog niet stabiel. Zakt de peso, dan stijgt de inflatie en de armoede.

Alsjeblieft: niet leren van Argentinië
Dat land zou dus ons moeten helpen onze financiën beter te organiseren. Wat zouden we dan leren van Argentinie en de VS? De overheidsschuld als percentage van het BBP in Nederland is 46%, in de VS 120% en in Argentinië 42% (voordeel van af en toe failliet gaan). Nederland ging nooit failliet (wel de republiek der zeven verenigde Nederlanden in 1596). De rente in Argentinië staat rond de 30 a 35% omdat geldschieters het land zien als een onbetrouwbare betaler. De rente in de VS is 4,1% en die in Nederland (de ECB eigenlijk) 2%. Daarmee is Nederland een betrouwbare partij om geld aan uit te lenen. 

Samen oplossingen zoeken
Juist door heel zorgvuldig steeds de belangen af te wegen en pijn te delen is Nederland die betrouwbare partner. Op korte termijn minder spectaculair, maar terugkijkend in de geschiedenis is het Nederlands beleid spectaculair veel beter dan Argentinië. Waar de Argentijnse president kiest voor confrontatie en het grote gebaar zonder aandacht te geven aan de pijn is dat in Nederland wat meer polderend. Tegenover agressie, grote gebaren, schaamteloosheid en onveiligheid staan kleinere stappen, iedereen meenemen, iets zoeken dat beter werkt of minder pijnlijk is.  

Er is dus geen reden hoog op te geven van het (afgedwongen) financieel beleid van Argentinië. Nederland is succesvoller dan Argentinië (en de VS).

Armoede, werkloosheid en rellen
Maar het gaat verder. De gedwongen ingrepen leiden tot protesten en rellen. Op straat in Buenos Aires is de voorspoed nauwelijks merkbaar. Door de bezuinigingen van de overheid en de afname van de koopkracht hebben steeds meer mensen moeite om medicijnen te betalen of schoolspullen voor hun kinderen te kopen. Bijna 1 op de 13 Argentijnen is werkloos tegen 1 op de 25 in Nederland. Na Milei kan de cyclus weer op gang komen omdat de Argentijnen hard geraakt worden door het agressieve beleid.

Wie enthousiast is over de kettingzaag van Milei, moet ook de andere kant zien. De reactie op de kettingzaag is werkloosheid, armoede, minder toegang tot medicijnen, met als mogelijk gevolg dat de slinger na Milei weer de andere kant op schiet. Want dat doorschieten, daar zijn de Argentijnen goed in.

Nederland in verval??

Nederland in verval? Nu D66 als een echte optimistische partij de verkiezingen heeft gewonnen zou het kunnen dat we afscheid gaan nemen van het denken over Nederland in verval zoals dat onder het vorige kabinet gebeurde. Wereldwijd is het optimisme afgenomen en Nederland heeft een langere traditie in het vervaldenken, zo gaf onlang het CPB aan. Wat kunnen we doen?

Welk verval?
We moeten eerst kijken vanuit welke visie mensen kijken naar verval. Nogal zwaar en heel zichtbaar drukt in de westerse wereld het idee van cultureel verval (westers cultureel erfgoed en mentaliteit), terwijl links vooral gericht is op economisch verval (oneerlijke verdeling, ongelijkheid en egoisme). Terwijl het economisch verval geduid wordt als fout van het “systeem” en daardoor onduidelijk blijft, wordt het cultureel verval simpel geduid met “migranten”. Zie het onderstaande schema:

Terwijl de PVV verloor zien we dat gevoel van cultureel verval nog steeds zwaar drukt. PVV verloor 9 zetels, JA21 won er 8, FvD 3. 

De toonaangevende stemmen in dit gebied slaan een steeds hardere toon aan naar mensen met een migratieachtergrond. Zij zijn makkelijker in het uiten van bedreigingen en noemen een ondergangsscenario. Daardoor denken we dat dit de grootste en groeiende zorg is van mensen. 

Maar dat is niet zo!

Gebrek aan vertrouwen politiek
Want het onderzoek naar burgerperspectieven toont niet dat het gevoel van cultureel verval is gegroeid (gele balk in plaatje hieronder). Integendeel. Wat is gegroeid, is het onbehagen over politiek verval. (blauwe balk in plaatje hieronder). Bij dit idee is de overtuiging dat het politieke systeem fundamenteel niet meer functioneert en daarmee tegen de burger werkt. Dit is ook niet een opwekkend perspectief. Mensen veronderstellen geen invloed meer te hebben op politieke besluitvorming. Er is veel wantrouwen. Mensen menen dat de besluitvorming in handen is van netwerken van ambtenaren, rechters, lobbyisten of internationale instellingen zoals de EU. 

Klinkt nog steeds niet fijn, maar hier zitten wel mogelijkheden tot verbetering.

Dit past D66 goed
Laat de verkiezingsuitslag een stimulans zijn om het vertrouwen in het politieke systeem te vergroten. 

Dat kan met meer participatie, meer blik op wonen, zorg, onderwijs en de toekomst van Europa. Wil Nederland blijven verdienen, veilig blijven en een baken van eerbied voor de rechtsstaat, dan zal dat als onderdeel van een Europese grootmacht moeten zijn. Kijk naar de geopolitiek en bedenk dat Nederland te klein is daar een doorslaggevende rol in te spelen. Ook in de zorgen over asielmigratie is Europa veel belangrijker om een oplossing te vinden dan Nederland. Daarvoor is optimisme nodig. Voor de toekomst zijn onderwijs, klimaat en veiligheid belangrijk. Dat zijn thema's die in een nieuw kabinet goed kunnen aanslaan.

Om zo'n kabinet echt te laten werken zal D66 GroenLinks-PvdA erbij moeten houden. In een rechts kabinet met D66 is het niet mogelijk om echte stappen te zetten. Het midden biedt een kans om zichtbaar te maken dat hierbij links en rechts wat stokpaardjes ingeslikt moeten worden om uiteindelijk vooruitgang te boeken.

Wie weet past dat juist goed in een kabinet onder aanvoering van D66. Zo is er reden voor optimisme. 

Een vlag die verdeelt wappert voor niemand

Ik heb weinig met de Nederlandse vlag en misschien een beetje met nationalistische trots. Toch erger ik mij steeds meer aan het gebruik van de Nederlandse vlag bij demonstraties. Eigenlijk vind ik dat de Nederlandse vlag niet thuishoort in demonstraties. De prinsenvlag als NSB symbool natuurlijk ook niet, maar als iemand zich als nazi wil afficheren kan ik diegene moeilijk tegenhouden, hoewel het ook gezien kan worden als een vorm van aanzetten tot haat of het verheerlijken van het nationaalsocialisme (en dus voor de rechter gebracht kan worden).

Rood wit blauw en niet oranje blanje bleu!
Op 19 februari 1937 tekende koningin Wilhelmina het koninklijk besluit: "De kleuren van de vlag van het Koninkrijk der Nederlanden zijn rood, wit en blauw." Dat was juist om onderscheid te houden van de door de NSB gebruikte prinsenvlag, die nu opnieuw enthousiast door extreem rechts wordt gebruikt. In die zin kun  je gebruik van de Prinsenvlag inderdaad zien als verheerlijking van de landverraders van de NSB.

Nederlandse vlag bij demonstraties? Niet oké!
Maar wat als bij extreemrechtse demonstraties de Nederlandse vlag wordt gebruikt? Want dat gebeurt ook en steeds vaker. Een vlag hoort iedereen te vertegenwoordigen. De nationale vlag staat symbool voor het hele land: de staat, de bevolking en de gezamenlijke geschiedenis. Een deel van de inwoners mag de vlag niet “claimen” als exclusief teken van hún groep of politieke overtuiging. De rood-wit-blauwe vlag staat officieel voor het hele Koninkrijk en alle Nederlanders, ongeacht afkomst, religie of politieke overtuiging. 

Als de vlag niet meer ervaren wordt als iets van “ons allemaal”, maar als iets van “hen” gaan we de verkeerde kant op. Dat kan leiden tot wantrouwen, afkeer of polarisatie. De vlag moet een eenheidssymbool zijn, niet een symbool van PVV, BBB en FvD sympathisanten. 

Waar moet het heen als de vlag zichtbaar is bij demonstraties van rechts en extreem rechts en tegelijk bij herdenkingen zoals 4 en 5 mei? 

Ook niet als protest tegen internationale verdragen
BBB vindt wèl het prima. Die partij werd ook groot met de omgekeerde Nederlandse vlag. Mona Keizer vindt het een mooi protest tegen internationale verdragen (denk aan het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens), zei ze in Nieuws van de Dag, ze was er nog trots op ook. Haar probleem met internationale verdragen? Misschiern dit: Niemand mag worden onderworpen aan foltering of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen (artikel 3). Het Europelijk Hof voor de Rechten van de Mens heeft in talloze zaken bepaald dat een staat iemand niet mag uitzetten naar een land waar een reëel risico bestaat dat die persoon zal worden blootgesteld aan foltering of onmenselijke behandeling. Of de bescherming van de Nederlandse natuur waar velen trots op zijn. Zo misbruikt BBB de Nederlandse vlag voor haar eigen doelen (asielzoekers wegsturen zonder met mensenrechten rekening te houden of boeren helpen als zij de natuur aantasten).

Juist doordat de Nederlandse vlag in principe neutraal is en niet aan een bepaalde ideologie is gekoppeld, kan zij functioneren als een bindend teken voor alle inwoners. Anders krijg je toch de vlag als teken van extreem rechts, dat moeten we voorkomen. Terecht noemt Rob Jetten het heel weinig respect tonen naar iedereen die voor die vlag is gestorven. 

Een vlag die verdeelt wappert voor niemand

Voor alle helderheid: de Nederlandse vlag uit bij slagen voor je examen of een huwelijk vind ik prima.