Staat moet in hoger beroep tegen Urgenda-uitspraak

Laat ik voorop stellen dat ik vind klimaatsverandering een van de belangrijkste opgaven van deze tijd is. Het is van groot belang dat Nederland meer doet tegen uitstoot van broeikasgassen, dat Nederland zich inzet voor vermindering van energiegebruik en dat daar ook veel economische winst te behalen is. Maar de uitspraak in de Urgenda-zaak zint mij helemaal niet! Daarom moet de staat elke beroepsmogelijkheid aangrijpen. 

Samen met 900 mede-eisers voert Urgenda de klimaatzaak tegen de Nederlandse Staat. ”Om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen is veel meer actie nodig. De politiek komt er niet uit, daarom richten wij ons tot de rechter”, stelt Urgenda. In essentie zegt de rechter dat de overheid burgers moet beschermen en dat de Staat meer moet doen om het dreigende gevaar veroorzaakt door de klimaatverandering te keren. De effectieve controle op het Nederlandse emissieniveau is een taak van de Staat. De uitspraak is uitgebreid gemotiveerd en gaat in op internationale afspraken die iets zeggen over de opgaven en plichten van de overheid om te beschermen.

Zorgplicht (en niveau) afdwingbaar?
Eigenlijk probeert de rechter op basis van internationale afspraken te bepalen wat de zorgplicht van de overheid in moet houden en spreek hij uit dat de zorgplicht om die reden afdwingbaar is. Na het ratificeren van klimaatverdragen is de rol van de politiek als vertegenwoordiger van burgers blijkbaar uitgespeeld. Als de politiek de opgaven uit klimaatverdragen niet denkt te kunnen halen moeten die verdragen opgezegd worden, anders is de overheid er op aanspreekbaar. Bovendien is dat nu al en niet in de toekomst, als blijkt dat de opgave inderdaad niet is gehaald. Heel wat anders dan de zorgplicht rond zoiets als het sociale domein van de gemeente.

Een op een relatie tussen zorg en schade

Misschien heeft een Nederlandse burger  wel last van de gebrekkige zorgplicht van China of de VS? Zo duidelijk is de relatie niet. Het is dus ook niet zo eenduidig als bijvoorbeeld de bed bad en broodregeling bij uitgeprocedeerde asielzoekers. Heeft de landsadvocaat misschien zitten slapen?

De rechter zegt dus niet op de stoel van de politiek te gaan zitten, maar doet dat in feite wel. Dat lijkt mooi voor de mensen die willen dat er meer gebeurt om Nederland de doelstellingen te laten behalen, maar is desastreus voor de politiek. Let wel: de politiek is als volksvertegenwoordiging de belangrijkste speler voor burgers om te benaderen als er nieuwe feiten zijn, opgaven te hoog of te laag zijn gesteld of nieuwe prioriteiten komen die belangrijker zijn. Nadenken, andere inschattingen maken over effectiviteit van beleid, diverse hoge prioriteiten afwegen tegen elkaar is onmogelijk geworden. De staat zal dus in hoger beroep moeten of de zware verankering van internationale verdragen in de wet minder zwaar moeten maken.

Het alternatief is dat we strengere maatregelen nemen en mensen dwingen met een beroep op de rechter en niet op hun eigen volksvertegenwoordigers. U moet meebetalen en meer doen: niet omdat de vertegenwoordigers dat willen, maar omdat de rechter dat wil.

Leve de tegenstrevende krachten
Ik ben blij dat er een onafhankelijke rechter is die de belangen van individuen bewaakt tegenover de staat. Ik ben daar vooral blij om, omdat er zo tegenstrevende krachten zijn: de wetgever, de uitvoerder, de rechter.

Maar die tegenstrevende krachten mogen niet verdwijnen doordat de rechter beweert dat de wetgevende en de uitvoerende macht nu moeten stoppen met nadenken. Zeker waar de zorgplicht van de Nederlandse overheid niet een op een te verbinden is met de schade voor (individuele) burgers. 

Waardeloos weerwerk 

Overigens sluit ik niet uit dat de advocaat van de staat waardeloos weerwerk leverde.

Natuurlijk moet vervolgens de overheid veel meer doen om de klimaatdoelstellingen te bereiken, maar niet omdat de rechter dat zegt.