Enige gedachten over de Nederlandse elite

Lang werd gesproken over de circulatie der Eliten. Ik geloof dat het van Pareto komt, die zegt dat er weinig verandert. De nadruk ligt op de status quo, de circulatie der elites is slechts een oppervlakteverschijnsel. De ideologie wisselt, maar de hiërarchie blijft. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij de babyboomers. Ze kwamen in opstand tegen de zittende macht, provoceerden, daagden uit en begon de voorbereidingen door de instituties om zelf de elite te worden. Misschien begon het wel met een nieuw idee, zoals bij de babyboomers de democratisering, maar macht corrumpeert en de oude elite is vervangen door een nieuwe die de bestaande orde handhaaft.

PVV en SP willen terecht die elite aanpakken. Zij zijn de enige partijen die op dit moment hard tegen die elite ingaan. De PVV is dan gewoon boos en heeft geen plan, maar is succesvol omdat mensen die zien dat hun mening niet telt, blij zijn dat de elite aangepakt wordt. De elite heeft te weinig zelfreflectie. Ze is boos dat de PVV zo onbeschoft en beledigend is, op zich terecht, maar ze missen de kritiek.

Een oude elite maakte fouten en werd vervangen door een nieuwe elite. Dat was bij de babyboomers hetzelfde als de elites daarvoor. Ook deze elite deed zaken goed en maakte fouten. De financiën werden goed geregeld, Nederland heeft een prima staat van dienst op dit punt. Je zou kunnen zeggen dat de politieke elite het goed deed. (De politieke elite is dan de georganiseerde minderheid die in de maatschappij effectief haar regels aan de ongeorganiseerde meerderheid oplegt. Dat is wat anders dan de elite die het voor het zeggen heeft in bedrijven en instellingen, die werken samen en werken elkaar tegen, maar zijn niet gelijk.)

Maar zoals overal kregen graaiers kansen omdat de elite te gemakzuchtig was geworden. (Vóór de babyboomers was er al Jaap Boersma die de graaiers van zijn generatie aan de schandpaal nagelde in een berucht interview in Vrij Nederland.) Ook nu zijn er weer graaiers die kansen hebben gekregen van de elite en er mee wegkomen. Gelukkig is het niet de meerderheid, maar het zijn er wel teveel. Binnen woningcorporaties gaat veel goed, maar er zitten graaiers tussen. Nederlandse banken zijn goed, maar er zitten graaiers tussen. De gezondheidszorg functioneert goed, maar er zitten graaiers tussen. Daarnaast zijn er gewoon incompetente aardige mensen die niet graaien, maar wel weinig presteren en er niet voor afgerekend worden. Dat kost de samenleving veel geld. Een tweede gemakzuchtigheid is dat problemen aan de rafelranden van de samenleving niet benoemd en aangepakt worden. In feite wordt de overlast afgeschoven op de mensen die weinig te zeggen hebben en de lusten worden geconsumeerd door de elite. Lang waren dat de problemen rond botsingen tussen culturen, waar de elite zelf geen last van had. Nu zijn het de Oost-Europeanen die hier op de arbeidsmarkt kansen krijgen. Mensen die werkloos worden en denken dat hun baan door een aanwijsbare groep wordt ingenomen zijn boos dat ze door de elite in de steek zijn gelaten. Die praat over concurrentie, maar ondertussen wordt niet de elite weggeconcurreerd, maar wel de vrachtwagenchauffeur en de bouwvakker. (Uiteindelijk ook de tandarts en de oogarts. Voor die concurrentie is veel te zeggen, maar weet wie er last van heeft.)

Circulatie van de elite helpt niet meer

Het nieuwe nu is dat de boosheid steeds groter is geworden en men zich niet neerlegt bij het lot. Circulatie van elites om de gevestigde orde te handhaven en de boel wat op te fleuren helpt niet meer. Paternalisme helpt ook niet meer. Vroeger werden mensen die voor een dubbeltje werden geboren nooit een kwartje en armenzorg hield mensen rustig. Tegenwoordig accepteert men dat niet meer zo gemakkelijk. Men bepleit niet een nieuwe elite, maar maakt werk van het afbreken van de elite. De PVV heeft er in elk geval succes mee. D66 is succesvol door de het gif van de PVV aan te pakken en de goede kanten van de elite te benadrukken, maar de partij mist die terechte kritiek. Dat is een groot gemis: dankzij de democratisering die de babyboomers wilden, accepteert men niet meer dat de elite zich bepaalde privileges toe-eigent en de gewone mensen met de brokken laten zitten. Na de PVV zal er een nieuwe sterke Tegenpartij komen.

Niemand heeft het over de elite, hoogstens over de politieke elite die het niet slecht heeft gedaan.

De PVV heeft het over politiek, politieke keuzen en zelfs over multiculti-knuffelaars. De Polen krijgen de schuld. Omdat het afbreken van de elite een te moeilijk verhaal is. Toch is het recept van de PVV op elk punt contrair aan de elite te kiezen. Ook omdat iets goeds als de Europese Unie erdoor gedrukt is zonder de protesten serieus te nemen.

De PVV (en ook de SP) krijgen veel kansen waar de elite het nooit erg goed heeft gedaan: vooral in Limburg. Dat is jammer, want de elite heeft ook veel goeds gebracht in Nederland. Denk aan de goede concurrentiepositie in Europa, de goede pensioenen, goede universiteiten en ondanks alle kritiek een in vergelijking met andere landen goede scholen, goede gezondheidszorg, huursector, zelfs een goede spoorwegmaatschappij.

Wat te doen?

Het recept tegen de PVV is dan ook niet om programma-punten over te nemen, maar mensen in staat stellen zelf het heft in handen te nemen. Geef toe dat de elite hen niet kan verzorgen, maar laat zien dat ze wel zichzelf kunnen helpen. Terug naar zelfverheffing! Dat was een prima recept tegen de elite! Door Scandinavische aanpak van werk, door problemen te benoemen en niet onder tafel te vegen en niet te suggereren dat de elite het wel voor hen kan oplossen. Vervolgens is het nodig dat de elite komt tot zelfreflectie. Stop die graaiers, stop het kleineren van mensen, geef mensen verantwoordelijkheid terug help ze echt daarbij. En een grote lenteschoonmaak in de top. Als de elite de boel niet zelf opschoont komen er regels met maximum-inkomens (die ontdoken zullen worden).