Meer burgerparticipatie? Dan wordt de stembus belangrijker!

Er wordt in Nederland ontzettend veel vergaderd en overlegd. Nederland staat er om bekend en de oorsprong voor de overlegcultuur wordt gelegd bij de polders. Het was noodzakelijk om het eens te worden over beleid in de polder omdat je met zijn allen verantwoordelijk was. Als je het niet samen eens kon worden, kon je samen verzuipen. Polderen heeft een negatieve klank gekregen. Het zou dodelijk zijn voor de creativiteit, leiden tot smakeloze compromissen. De combinatie van minder polderen en meer polarisatie en vertrouwen op burgerparticipatie vraagt meer aandacht voor de stembus en representativiteit! 

En het rare is: er wordt nog steeds veel vergaderd, maar er wordt steeds minder gepolderd. Het echte gemeenschappelijke overleg is zeldzaam aan het worden. Internet maakt het gemakkelijk om mensen te vinden die er precies zo over denken als jij. Je kunt er zelfs je eigen nieuwsvoorziening bij zoeken. Het is wel vergaderen, maar geen echt delibereren waarbij diverse argumenten en belangen gewogen worden. (zie ook de i-samenleving)

Aantrekkingskracht van polarisatie

Je ziet ook wel dat de botsing tussen bepaalde groepen aantrekkelijk is: Wilders en Pechtold samen in debat: dat geeft vuurwerk. De groep Pechtold-aanhangers zal het eens zijn met Pechtold, de groep Wilders-aanhangers met Wilders. Polarisatie geeft energie en een interessant debat. Er zijn ook enthousiaste journalisten die aangeven “dat het weer ergens over gaat” en “dat er echt wat te kiezen valt”.

Polarisatie leidt echter tot hogere kosten en lagere opbrengsten. Meer dan vroeger is het bij uitvoering van besluiten nodig dat mensen er het nut van inzien om zich voor de oplossing in te zetten of deze op zijn minst te accepteren. Enig idee welk instrument van burgerprotest het meest is toegenomen de laatste decennia? De gang naar de rechter! Natuurlijk mag van mij alles gezegd worden, graag in debatten duidelijk aangeven waar je bezwaren liggen. Maar het is wel nodig om vervolgens een oplossing te zoeken. Spannende debatten voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2012 moesten gevolgd worden door het zoeken naar compromissen tussen PvdA en VVD. Dat wisten we natuurlijk best. Het zou mij niet verbazen als de meeste kiezers dat ook snappen, ondanks de boze reacties. De meeste kiezers willen eigenlijk dat het kabinet blijft zitten.

Oplossingen afdwingen?

Je kunt ook proberen oplossingen af te dwingen. Een rechts blok dat regeert en bezig is met zaken waar rechts Nederland de vingers bij aflikt. Dan zal je merken dat er veel tegendruk ontstaat. Er ontstaan spannende arbeidsconflicten, interessante stakingen, rechtszaken en mooie protestmarsen. Of een links blok dat ondernemers wegjaagt. Bovendien zal de groep die het meeste macht heeft ook het meest voor zichzelf weten te zorgen. Met als gevolg meer ongelijkheid in de samenleving, minder onderling vertrouwen en daardoor meer ontevredenheid. Of voor de meer economisch ingestelde mensen: hogere transactiekosten door gebrekkig vertrouwen, hogere arbeidslasten door meer arbeidsconflicten en torenhoge juridische kosten..

Op het moment is er weinig aandacht voor gemeenschappelijk overleg. De trend is om burgers initiatieven te laten nemen en die initiatieven te faciliteren. Internet ondersteunt die individualisering en groepsvorming tussen gelijkgestemden. Maar die initiatiefnemers zijn opnieuw succesvoller naarmate ze een beter netwerk hebben en meer kansen. Management by excluding others.

Meer burgerkracht vraagt meer aandacht voor representatie ...

Eigenlijk is stemmen de minst ongelijke manier om beleid te maken. En het rare is: met meer aandacht en ruimte voor burgerinitiatieven (doe-democratie) is het noodzakelijker om meer te rekenen op die stembus om de macht weer gelijk te trekken tussen de mensen met invloed en een succesvol netwerk en de mensen die dat niet hebben. De spanning neemt anders juist toe. De crisis in de samenleving is niet gekenmerkt door gebrek aan beleid, maar door een gebrek aan vertrouwen. Vertrouwen in leiders, bankiers, de EU, Islamieten, wetenschappers, noem maar op. En een samenleving zonder vertrouwen is er zeer slecht aan toe. Dan is het minste dat mensen zich herkennen in de vertegenwoordigers die ervoor waken dat hun belangen niet ondersneeuwen. 

… Of echte buurtdemocratie

Tenzij we weer kunnen gaan polderen. Bijvoorbeeld door te werken met echte buurtbudgetten en daar gezamenlijk sociocratisch over te beslissen, waardoor mensen die tegen zijn hun bezwaren toe kunnen lichten. Bijvoorbeeld door als gemeenteraad bij burgerparticipatie ruime kaders te stellen en te toetsen of alle belangen in beeld zijn geweest. En natuurlijk gewoon bij elkaar op de thee, hoe soft dat ook mag klinken, het geeft betere resultaten. Minder doe-democratie, meer alledaagse democratie, waarbij mensen niet de overheid beïnvloeden maar gezamenlijk de samenleving vormgeven. Dat werkt vanuit de basis en begint klein, zoals het vroeger ook klein is begonnen. En het mooie is: we leren weer onze buren kennen, begrijpen waar zij zich druk over maken en verdraaid: ze hebben vaak nog een goed punt ook. Misschien kunnen leiders dan ook weer ons vertrouwen terugwinnen.