Democratie meer dan de meerderheid

Als de meerderheid van een volk de democratie wil afschaffen, kan die meerderheid opsodemieteren. Ik zeg het maar even, als democraat in hart en nieren. Democratie is meer dan de meerderheid. Het gaat er immers ook om hoe de meerderheid omgaat met minderheden. Er kan een meerderheid in de gemeenteraad zijn die naast of tegenover een meerderheid onder omwonenden kan staan. Toch kan dan een minderheid misschien uitstekende en overtuigende argumenten hebben of zich beroepen op vastgelegde rechten. Representativiteit is niet altijd aan de orde. Copernicus had de meerderheid tegen zich, maar hij had wel gelijk.

Het is maar al te gemakkelijk je te beroepen op een meerderheid. Je bent van veel gezeur af. Niet alleen de politiek, ook buurtcomités beroepen zich er wel eens op. “De buurt wil dit niet”. Het doel van inspraak, participatie of co-productie is niet om te onderzoeken welk besluit een meerderheid behaalt, maar (samen) te kijken welk besluit de diverse belangen zo goed mogelijk kan verenigen en recht kan doen aan de verschillende groepen en individuen. Vervolgens is het van belang dat daar een transparant en afgewogen besluit over genomen is.

Co-produceren met actieve burgers is een goed middel – zij hebben vaak belangrijke kennis in te brengen en voelen de buurt beter aan - toch is het niet altijd het beste middel. Ik stel dat het co-producerend gesprek niet in de plaats kan komen voor debat, politiek en representatie.

Kaders stellen

Bij het starten van een proces van participatie waarin burgers adviseren of samen met de gemeente besluiten kunnen niet altijd alle belanghebbenden betrokken worden. Verder hebben minderheden rechten. De gemeente moet steeds oog houden voor de lange termijn en eventueel samen met andere belanghebbenden kijken naar scenario's om verschillende reacties vanuit de buitenwereld mee te wegen.

Lang niet altijd hoeft de co-productie ingekaderd te worden, vaak spelen representativiteit en rechten voor minderheden geen rol. Maar juist als een onderwerp gepassioneerde voor- en tegenstanders kent, zal de raad moeten overwegen als legitieme vertegenwoordiger (vooraf) strakke kaders vast te stellen en uit moeten leggen waarom de belanghebbenden binnen die strakke kaders moeten blijven. De gemeenteraad is immers juist gekozen om over die zaken waar mensen zeer verschillende over denken keuzen te maken. Dan zijn meerderheden en rechten voor minderheden wel degelijk van belang.

Co-productie is geen manier om verantwoordelijkheid die ten principale bij de raad ligt af te schuiven.