Democratie leer je niet van de
televisie. Het beeld dat je van de televisie krijgt is dat van The
Voice of Holland of Expeditie Robinson: mensen doen hun best, terwijl
jij op de bank toekijkt. Vervolgens pak je je telefoon om mensen er
in te houden of er uit te stemmen. Dat vervormt tot een raar beeld
van democratie: de kracht van de meeste stemmen.
‘Met genot als lokaas jagen zij op
domheid’
Plato meende al dat democratie zou
leiden tot veel behoefte aan vrijheid en weinig drang tot
zelfbegrenzing. Het zou leiden tot chaos, politici die op verzoek van
het volk jagen op domheid (en behoeftebevrediging). Hij was meer voor
het bestuur door de elite, de aristocratie. De elite zou niet de
behoefte voelen om zijn best te doen elke rare gril van de massa te
willen vervullen.
Verantwoordelijkheid niet ontlopen
Overigens had de Atheense democratie al
gepoogd om iets te verzinnen op rare besluiten: het schervengericht.
Daarmee konden mensen die de stad de ellende in hadden geleid
gestraft worden. Stel dat het volk inzag door rare besluiten de stad
in ellende was geraakt, dan konden de burgers in de Volksvergadering
besluiten dat er een ostracisme moest worden gehouden. Dan kon
iedere burger op een bepaalde dag in de Agora de naam van een door
hem gewraakte politiek leider op een stuk gebroken aardewerk (vandaar
de naam, ostrakon = scherf) schrijven. Als er minimaal 6000 scherven
waren beschreven, werd de persoon wiens naam het meest werd genoemd
voor tien jaar verbannen uit de stad, met behoud van bezittingen en
burgerrechten.
Ook Socrates die het slachtoffer werd
van de democratie gaf aan dat de verantwoordelijkheid niet ontlopen
kan worden. ‘Als u denkt dat u door mij te doden verlost bent van
de plicht verantwoording af te leggen voor uw manier van leven
vergist u zich’.
Ook dat schervengericht kon echter
onderdeel zijn van de machtspolitiek. Wilders is daar nu mee bezig en
schrijft op alle scherven "PvdA" of "links Nederland". Maar hij doet dat om er zelf beter van te worden en niet op basis van deugdelijke argumentatie. De rest begint daar al aardig in te trappen.
Verantwoording, maar ook agenderen,
delibereren en controleren
Bij democratie hoort dus
verantwoording. Maar er is meer. Ik merk dat in de praktijk van de
Kersentuin, waar we met zijn allen besluiten nemen, zelf de buurt
onderhouden en een eigen buurthuis hebben. Bij democratie denken de
meeste mensen aan besluiten. Met meerderheid van stemmen besluit de
volksvergadering. Maar misschien zijn de andere onderdelen wel veel
belangrijker. Ik noem vijf onderdelen.
- Agenderen: wat gaat er eigenlijk besproken worden?
- Delibereren: op welke wijze ga je argumenteren?
- Besluiten
- Verantwoorden: wat is er vervolgens gebeurd?
- Controleren en bijstellen: waar leidden de activiteiten toe en vraagt dat bijstelling en agendering?
Dat is nogal wat. Want nu komen ineens
ook de rechten van minderheden om de hoek kijken. Het lukt sommige mensen
nu eenmaal beter dan anderen om zaken te agenderen. Dan kun je nog zo
netjes besluiten, maar de frustratie blijft bij een aantal mensen en
er kan een blinde vlek liggen bij de meerderheid. Ook delibereren
vraagt nogal wat: hoe kun je netjes met elkaar beargumenteren waarom
een bepaald besluit het beste is zonder elkaar uit te maken voor
rotte vis? Hoe ga je om met mensen die beledigen tot een kunst hebben
verheven zoals Geenstijl? Dat zijn zaken die je moet leren.
Democratie is ook een worsteling om
rekening te houden met iedereen
Ik heb even democratie gegoogled en
daar kwam, na de wikipedia-definitie van volksheerschappij, de
Doe-democratie al op de tweede plaats na wikipedia. De vraag is of
met die doe-democratie tegemoet wordt gekomen aan de misvatting dat
democratie gaat over de meeste stemmen. “Het kabinet beschouwt
maatschappelijk initiatief en sociaal ondernemerschap – de
zogeheten ‘doe-democratie’ – als een krachtige ontwikkeling die
ruimte en vertrouwen moet krijgen. De initiatieven liggen bij
burgers. De overheid past een bescheiden rol. Wel moet zij actief
bijdragen aan de doe-democratie.”
Wij hebben in de Kersentuin een
doe-democratie, maar met initiatieven alleen krijg je al snel dat de
mensen die minder actief zijn mopperend terzijde blijven staan.
Vooral agenderen komt in de verdrukking. Er wordt alleen geagendeerd
door mensen die daar vaardig in zijn. En als iemand anders agendeert
loopt hij of zij wel stuk op de tweede fase (delibereren), dat kunnen
anderen vaak veel beter. Kortom: als je niet oplet is het niet
democratisch omdat je niet rekening gehouden hebt met iedereen. Dan
keren groepen die zich niet gehoord voelen zich af.
Het is lastig om met iedereen rekening
te houden. In elke regeringsvorm zie je dat terug. De democratie is
beter dan andere vormen in staat rekening te houden met iedereen. Dat
moet gekoesterd worden.
Meer dan ooit: agenderen en
delibereren
Met de lagere opkomst bij de
verkiezingen en de trend om je op te sluiten in je eigen groepje
wordt het steeds moeilijker met iedereen rekening te houden. Je eigen
media, je eigen “geenstijl”, “joop” of weet ik waar je je
ergernis uit: alleen jouw soort mensen kennen jouw soort ergernis. En
alleen jouw soort mensen luisteren naar jouw soort argumentatie.
Nederland is bij uitstek geschikt
geweest om met iedereen rekening te houden. De Nederlanders moesten
wel om geen natte voeten te krijgen. Dat lijkt nu weg. Tune in op de
i-samenleving (informatiesamenleving) is het devies (hier). Het kenmerk van
de i-samenleving is dat je je eigen vrienden gemakkelijk kunt
opzoeken en zo je met elkaar verbinden. Maar het is geen
i-samenleving, maar het zijn i-samenlevingen. Je kunt je
namelijk niet alleen makkelijk met je vrienden verbinden, je kunt
heel gemakkelijk andersdenkenden uit de weg gaan.
Dat zou ik dan willen agenderen:
democratie is meer dan stemmen en juist rekening houden met iedereen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten