Referendum moet gaan over associatieverdrag Oekraïne, niet over wat erniet in staat

Eigenlijk wordt er nog altijd gedacht: als we ze het nog een keer goed uitleggen en laten zien dat we er goed over na hebben gedacht, dan raakt iedereen overtuigd. Een paternalistische gedachte vanuit het eigen gelijk? En wat betekent dat voor het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne?

Dialoog werkt niet vanzelfsprekend

Movisie heeft onlangs op basis van literatuurstudie onderzoek gedaan naar interventies gericht op het vergroten van de acceptatie van homoseksualiteit. Daarin komen bijvoorbeeld ook op dialoog gerichte interventies aan bod. Terecht stelt Movisie zich voorzichtig op: het zomaar ‘uitrollen’ van interventies en activiteiten als dialoog-bijeenkomsten, voorlichtingscampagnes en theatervoorstellingen klinkt heel daadkrachtig, maar je moet wel weten of het werkt!

Dat valt tegen. De conclusie is “Dat soort bijeenkomsten blijkt weliswaar effect te kunnen hebben, maar ook in ongewenste richting. De aanname is dat door een open gesprek en het uitwisselen van meningen de houding in positieve zin verandert. De negatieve meningen die in die bijeenkomsten naar voren worden gebracht kunnen echter eveneens effect hebben en wel zo dat de negatieve houding wordt bevestigd. Dat geldt vooral in contexten waarin die negatieve houding dominant is". (zie sociale vraagstukken.nl) 

De conclusie is “Dialoogbijeenkomsten kunnen goed uitpakken als er niet teveel ruimte wordt gegeven aan het uiten van negatieve opvattingen en de positieve meningen ruimschoots aan bod komen “ Dit moeten we in de gaten houden bij het referendum over het associatieverdrag met Oekraine. Hier gaan voor en tegenstanders op inzetten, niet debatteren, maar ruimschoots de eigen mening aan bod laten komen. 

Rationele wezens in dialoog? Of mensen?

Want daar over nadenkend zat het me toch nog dwars. De gedachte is dat mensen rationele wezens zijn die zich baseren op feiten en op basis daarvan een mening vormen. Dat is niet helemaal waar. Mensen spiegelen hun mening namelijk ook vaak aan wat anderen gemiddeld gesproken denken. Men zoekt naar een verband tussen de discussie en de werkelijkheid en neemt onbewust aan dat de discussie representatief is. Dat heet dus representativiteit-heuristiek. Ik begrijp nu dat als de positieve meningen maar genoeg geuit worden, mensen ook positief zullen oordelen. Dan is een dialoog niet helemaal opgezet als dialoog, maar als beïnvloeder.

Dat doet me denken aan de politici die voor de Europese grondwet waren. Daar waren nogal wat mensen bij die dachten: we moeten het beter uitleggen (want eigenlijk hebben we natuurlijk gewoon gelijk). Dat voelden tegenstemmers haarfijn aan. Het werd uiteindelijk een discussie die maar af en toe op een dialoog leek, maar veel meer een heen-en-weer-je-eigen-verhaal vertellen.

Associatieverdrag met Oekraïne en onbetrouwbare voor- en tegenstanders

Daarvoor moeten we oppassen bij het referendum over het Europees associatieverdrag met Oekraïne. (Ik ben voor het referendum en voor het verdrag). Op de website van het burgercomité dat dit referendum heeft afgedwongen staat “Uiteraard blijft ons hoofddoel overeind staan: een referendum over in/uit de EU”. Dat is eigenlijk het doel van het referendum. Het comité is verder tegen EU-lidmaatschap van Oekraïne. Overigens vind ik lidmaatschap van Oekraïne ook niet gewenst de komende tien, twintig jaar. Misschien wel nooit. Maar dat staat niet in het verdrag. Daarom schrijft het comité “Dit verdrag is dus duidelijk een opstapje naar volledig EU-lidmaatschap, ook al zullen onze regering en de EU dit natuurlijk ontkennen”. Overigens zijn er ook associatieverdragen goedgekeurd met Moldavië en Georgië. Zijn ze daar blijkbaar niet tegen? Waarom niet? Bekt dat minder? Ik vertrouw het burgercomité dus niet zo. Het burgercomite lijkt niet te willen dat mensen zelf nadenken (en zich echt verdiepen in het verdrag). Nergens staat wat het verdrag inhoudt en wat zij daar zo slecht aan vinden!

Maar vertrouw ik de voorstanders van het verdrag dan wel? Die hebben ook geen goede staat van dienst. Ze neigen naar paternalisme en willen niet zozeer in dialoog gaan, maar vooral alles nog een keer goed uitleggen! Zij zullen dus vooral willen dat er veel positieve meningen komen, waardoor mensen zonder na te denken voor zullen stemmen (en veel liever even geen referendum).. Ik ben blij dat de voorstanders gedwongen worden uit te leggen wat ze willen met het verdrag. Dat is goed voor de democratie!

Oekraïne is geen fijn land op het moment. Grote politieke instabiliteit, economische stagnatie en grootschalige corruptie en zelfverrijking van een kleine elite, een verdeeld land en claims van Rusland. Het associatieverdrag moet daar juist in helpen. Ook de landen op het grondgebied van de voormalige Sovjet-Unie hebben recht op volledige onafhankelijkheid, zelfbeschikking en territoriale integriteit. Het idee achter de associatieverdragen is juist om de landen daarin te steunen en de economische stagnatie tegen te gaan.

De voorstanders zeggen : “Uitbreiding en nabuurschapsbeleid zijn twee gescheiden trajecten”. Nou denk ik dat handel een heel krachtige manier is om te komen tot meer welvaart en welzijn. Maar als je wilt voorkomen dat Oekraïne ooit lid wordt, en je stemt tegen dit verdrag dan zit je zelf goed. Oekraïne is er overigens niet mee geholpen, de stabiliteit aan de randen van de EU ook niet. Met stopzetting van de samenwerking of het uitstellen van ratificatie zou Rusland blij zijn: met intimidatie en geweld kun je blijkbaar de koers van de Europese Unie beïnvloeden.

Reclame over en weer zonder burgers serieus te nemen

Ik vrees dat het referendum niet zal leiden tot een dialoog over en weer over het associatieverdrag met Oekraïne. Het zal gaan om schreeuwende reclame over en weer. Kom in verzet tegen de uitbreiding van de EU, dat wordt de leus. Versus: daar gaat het associatieverdrag niet over. 

Waar gaat het eigenlijk wel over? Stabiliteit en welzijn aan de randen van de EU

Het verdrag betekent nogal wat. Het gaat over tegengaan van verspreiding van (atoom)wapens. Het gaat over samenwerken in de internationale misdaadbestrijding, Het gaat om de gezamenlijke opzet van een doelmatige en preventieve aanpak van illegale migratie, smokkel van migranten en mensenhandel. Dat lijkt me reden om voor te zijn. Maar voor mij is het belangrijkste het geheel: dat samenwerking en internationale handel helpt om meer stabiliteit en welzijn te krijgen in Oekraïne en ik ben er van overtuigd dat goede buren belangrijk zijn voor de EU.

Maar het gaat er ook om “dat het van belang is op termijn een visumvrije regeling in te voeren voor de burgers van Oekraïne, mits aan alle voorwaarden voor een goed beheerde en veilige mobiliteit wordt voldaan”. Dus ik zie al beelden van een reclame van de tegenstanders die zeggen dat een tsunami van Oekraïners Europa in zal trekken. Precies overigens wat het verdrag wil voorkomen, want daarvoor is samenwerking om de grens te bewaken en mensenhandel tegen te gaan belangrijk.

Jammer van een referendum is dat je niet de boodschap kunt afgeven die eigenlijk nodig is: het tekenen van het verdrag is geen akkoord om stappen te mogen zetten richting lidmaatschap. Maar daar gaat het verdrag nu eenmaal niet over. 

In elk geval is het simpel. Het referendum moet gaan over het associatieverdrag met Oekraïne: de echte voor- en echte nadelen. Dan neem je mensen serieus.

Dat zal een zware dobber worden!