Het failliet van de participatiesamenleving

Zo'n 2000 jaar na Christus is heel Nederland bezet door professionele grote corporaties. Heel Nederland? Nee, af en toe vind je een kleine nederzetting die moedig weerstand biedt aan de overweldigers. Hoewel heel Nederland is veroverd door professionele grote corporaties vind je af en toe een klein dorpje met een coöperatieve vereniging dat stand houdt.

Het kabinet maakt deze woningcorporaties met vrijwilligersbestuur het werken onmogelijk. Ik visiteer woningcorporaties. Af en toe kom ik ook corporaties tegen met een vrijwilligersbestuur. Die hebben het lastig, onnodig lastig. En dat door het falen van grote corporaties. Leest u mee, meneer Rutte en Koning WA van Oranje? Het gaat hier om de participatiesamenleving!

Laatst bezocht ik De Goede Woning in Driemond. Een ledenvereniging die door vrijwilligers wordt bestuurd. Driemond was vroeger een dorp van de gemeente Weesperkarspel. De corporatie heeft 110 woningen, met een vereniging, een bestuur en raad van commissarissen. Alles is vrijwilligerswerk. Ik zou zeggen dat het woord participatiesamenleving hier voor is uitgevonden. Mooi in zo'n dorpje bij Weesp (maar inmiddels onderdeel van Amsterdam).

Bijna 100 jaar vrijwilligers die hun woningen organiseren

Zo bestaat De Goede Woning Driemond al bijna 100 jaar. Met de vereniging waar de huurders lid van zijn en dus samen besluiten over de koers van de corporatie.

Het is bijna honderd jaar goed gegaan, maar de club komt steeds meer in de knel. De vrijwilligers mogen niet te lang in het bestuur zitten (maximaal 8 jaar), de leden van de raad van commissarissen ook niet. Je hebt dus al snel een flinke hoeveelheid vrijwilligers nodig. Dat is lastig en dat komt niet door het kabinet, maar doordat steeds minder vaste verantwoordelijkheid vrijwillig op zich genomen wordt. Maar het is gelukt. Ik sprak de mensen die in de praktijk het werk doen en zo de corporatie in stand houden.

En hoewel het een vrij simpele corporatie is, moet men aan de toezichthouders nogal wat gegevens leveren. Dat is het kabinet wel te verwijten. Wie goed bekend is met de aanlevering omdat het zijn dagelijks werk is, komt daar waarschijnlijk wel uit. Maar wat als het niet je dagelijks werk is? Dan kun je best de planning van het groot en klein onderhoud en renovatie doen. In Driemond is het zelfs mogelijk dat de vrijwilligers de renovaties, onderhoudsmonteurs en onderhoudsplanning aansturen. Dat doen verenigingen van eigenaren ook. Maar waar ze moeite mee hebben is het leveren van de gegevens aan CFV en WSW (de toezichthouders). Waar het op neer komt is dat wat tien jaar geleden nog lukte, nu nauwelijks meer kan.

Wat moeten deze mensen met de Koning die zei “Gecombineerd met de noodzaak om het tekort van de overheid terug te dringen, leidt dit ertoe dat de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving.”

Hoeveel kost het toezicht op deze corporatie? Nu zijn bestuurders van woningcorporaties vanaf 1 januari 2015 ook nog verplicht tot Permanente Educatie (PE).Waarom is het nodig dat de bestuurders netjes hun PE punten halen (108 PE punten in 3 jaar) terwijl de cursussen die PE punten leveren vooral geschikt zijn voor grote corporaties? Dat kost tijd en geld. Voor wat?

Doel toezicht wordt niet bereikt

Het doel van toezicht is duidelijk. Zorgen dat de corporatie verantwoord met het geld omgaat, geen onnodige risico's neemt, huurwoningen voor mensen met een laag inkomen beheert en onderhoudt. Het gaat in dit geval om een corporatie die huren heeft die lager zijn dan die van andere corporaties en dat toch financieel goed weet vol te houden. De boekwaarde van de woningen is ruim twee miljoen (woningen worden afgeschreven in 50 jaar), de bedrijfswaarde is 4 miljoen, de WOZ-waarde zal snel zo'n 19 miljoen zijn. Best wat geld. Maar de verantwoording moet op zo'n manier dat de mensen van het Centraal Fonds en de WSW (die toeziet op de leningen) er mee kunnen werken.

Zo had DGW de kosten van renovaties op een andere manier in de jaarrekening verwerkt dan de toezichthouder graag ziet. Voor kenners: de kasstroom werd plotseling erg laag. Of de ellende die de club had om de gegevens dPi en dVi te leveren. Heeft het toezicht hier meerwaarde? Ze moeten zich verplicht laten visiteren, vorige keer (4 jaar geleden) kostte dat 28.000, dat is 255 per woning (bij onze visitatie-club kost het veel minder). Reken de kosten van het CFV en de WSW erbij en kijk hoeveel het toezicht kost per woning. Welk doel wordt hier bereikt met toezicht? Bedenk dan dat de uitgaven van een kleine corporatie zo per jaar kunnen verschillen dat de corporatie CFV of WSW elk jaar weer wat heeft uit te leggen. Als ze in een jaar één keer een woning toewijzen aan iemand met een te hoog inkomen lijken ze al niet meer aan Europese regels te voldoen, want dat mag maar in 10% van de gevallen.

Servicebureau kleine corporaties met minder dan 500 woningen

Bij dergelijke coöperaties ontkomen ze door gebrek aan vrijwilligers op een gegeven moment niet meer aan het aanstellen van een professionele directeur. (In het geval van De Goede Woning is de voorzitter zelf gepokt en gemazeld in de corporatiesector en hij heeft tijd). Maar het toezicht door de Raad van toezicht en de ledenvergadering: Waarom wordt dat zo moeilijk en duur gemaakt? De corporatie belegt niet, gebruikt geen ingewikkelde derivaten. En al zijn er dan maar twintig leden op de vergadering, Het is toch een redelijke score als 20% van je leden meekijkt naar je beleid. Het is bijna 100 jaar goed gegaan.

Kunnen we niet een servicebureau oprichten voor kleine corporaties (onder 500 vhe) dat juist helpt om die vrijwilligers de boel te laten runnen? Met cursussen voor de vrijwilligers, hulp bij meerjarenonderhoudsplanning en het inrichten van verantwoord leningenbeheer. Dat levert de gegevens voor de Aedesbenchmark en de toezichthouders. Te betalen uit de kosten die nu gemaakt worden voor visitatie. 

Ik vind het anders toch een beetje het failliet van de participatiesamenleving....