zondag 30 september 2018

Big data: wie ziet er op toe?


Toen iemand voor de honderdste keer zijn paspoort was kwijtgeraakt ging er een belletje rinkelen bij de gemeente. Het paste namelijk niet in het IT-systeem dat maar plaats bood voor twee cijfers. Ik weet niet of dit waar is, ik hoorde het verhaal ooit als voorbeeld hoe grotere gemeenten overduidelijke informatie over het hoofd kunnen zien. Het geeft wel aan welke problemen schaalgrootte kunnen brengen. Bij kleinere eenheden vallen sommige dingen vanzelf op, bij grote massaregistratie moet je programmeren dat iets gaat opvallen.

Massaregistratie brengt anonimiteit. Dat kan heel fijn zijn, maar ook vervelend. Daar hebben bedrijven al lang wat op gevonden. Verzekeraars zoeken uit welke gebieden niet alleen meer criminaliteit kennen, maar ook meer acceptatie van verzekeringsfraude. Banken kunnen creditcards extra volgen en zien of er vreemde transacties plaatsvinden om zo fraude te voorkomen. Verzekeraars en banken voorkomen daarmee dat wij, schlemielen, opdraaien voor de kosten die fraudeurs veroorzaken. 

Dus ook een wapenvergunning? 
Het is dan ook niet vreemd dat de minister van Justitie en Veiligheid meer wil kunnen zien van mensen die een wapenvergunning aanvragen en hebben. Toch gaat het wel wat vreemd worden als dat er toe leidt dat de overheid ras en religie wil vastleggen van mensen die een wapenvergunning aanvragen. Waarom ras en religie? Het voornemen zorgde terecht voor ophef. Nee! klonk het bij columnisten. Zie je het al voor je? Alle bellen gaan rinkelen als een zwarte een wapenvergunning aanvraagt??

En dan??
Even los van een eenvoudig nee, is het goed om door te denken. We willen niet dat de overheid ons extra in de gaten houdt alleen omdat we een bepaald geloof aanhangen of omdat we van een bepaald ras zijn (by the way: hoe definieer je dat? Blank, zwart, gemengd vooral blank, gemengd vooral zwart? We zijn helemaal niet goed in te delen!). Wat doet de overheid met die gegevens? Waar stopt het? En hoe gaat het als die gegevens ook nog worden doorgegeven aan andere landen? We zien niet wat er mee gebeurt, we zien niet wie de gegevens bekijkt en wie er wat mee doet. We vermoeden een "male chauvinist pig" die de gegevens bekijkt en op basis daarvan besluit). Ik heb dan liever de mening van een expert die kan vertellen waarom welke gegevens geregistreerd worden.
En toch, als iemand zijn naam verandert in Osama, een baard laat staan en in een vreemde jurk gaat rondlopen willen we wel dat dat opvalt. Zeker als diegene salafistische moskeeën bezoekt en contacten heeft met obscure bewegingen in Pakistan. Op dat moment roepen we dat de overheid had moeten ingrijpen.

Het gaat mij nu niet om een theoretische grens rond de privacy. Het gaat er om dat we moeten accepteren dat de overheid gebruik maakt van big data.

Registraties voor beleid
Als de overheid echtscheidingen registreert en vergelijkt, kun je zeggen dat de overheid niets te maken heeft met de vraag hoe mensen hun relatie kiezen. Ook kun je zeggen dat er iets aan de hand is als je bij mensen in bepaalde omstandigheden veel scheidingen ziet. Je kunt naar de achterliggende reden zoeken en hulp bieden. Of als er in bepaalde wijken veel eenzaamheid is bij een specifieke groep mensen kun je zien dat dit een gezondheidsgevaar vormt en daar iets mee doen. We zijn blij als iemand signaleert dat schulden bij mensen oplopen en dat er dan gekeken wordt wat er eigenlijk aan de hand is. Toen ik meer van die lachgascapsules in mijn buurt zag, dacht ik ook dat het reden was voor de overheid om daar iets mee te doen. Maar zag de overheid wat ik zag? (Ik denk het overigens wel)

Noodgedwongen, maar niet zonder ons!
De overheid gaat noodgedwongen gebruik maken van big data. “Sociale ongelijkheid los je op met dataanalyse” schreven Van Dam en De Jager zaterdag in de Volkskrant. .(hier: door-data-analyse-kunnen-we-sociale-ongelijkheid-oplossen

De vraag is dan niet hoe je alles verbiedt, maar hoe wij als samenleving betrokken zijn bij die analyses. Data-analyse komt, laten we die in handen van de anonieme overheid? Gaan we het verbieden? Of gaan we kritisch volgen wat er gebeurt?

Geen opmerkingen:

Een reactie posten