16 miljoen onderhandelaars

Zou het kunnen dat de individualisering de oorzaak is van het leegraken van het radicale midden? In de standpunten in het midden zit een realisme rond met elkaar zaken doen ingebakken. Maar met de toenemende individualisering willen mensen niet meer dat de compromissen voorgelegd worden. Ze willen zelf shoppen in de maatregelen. Of zijn het de tekenen van verharding en polarisatie?

Neem het lente-akkoord. Daar zitten zaken in die niet leuk zijn voor links en zaken die niet leuk zijn voor rechts. Het is niet makkelijk te verdedigen in deze verkiezingstijd. Dat de reiskostenvergoeding een vergroening van de economie is en tevens een nivellerend effect heeft, is van een afstand een mooi beeld. Maar rechts zit er mee in zijn maag en zelfs linkse mensen klagen dat dit toch wel heel veel geld kost. De VVD heeft het gedaan vanuit de erkenning dat je compromissen moet sluiten en niet alles kunt binnenhalen. Groen Links heeft er een vergroening mee binnengehaald, maar het lukte niet om treinreizigers te ontzien. Je moet dus naar het brede beeld kijken: iedereen heeft wat en mooi is het niet, maar het was op dat moment het best haalbare. Maar wie vertrouwt dat deze partijen er echt het beste uit hebben gehaald? Net als 16 miljoen coaches van het Nederlands team, heeft Nederland ook 16 miljoen onderhandelaars.

Die verklaring lijkt mij aannemelijker dan dat het een teken is van polarisatie en verharding. Natuurlijk treedt er in tijden van crisis polarisatie en verharding op: het is niet mogelijk pijnloos te hervormen. Er is geen tijd om de reiskosten op een minder merkbare manier niet mee te laten groeien met de inflatie of zo. Daardoor is er polarisatie, maar het is niet zo dat men compleet anders tegen de realiteit aankijkt. Er is bij sommigen een ontkenning (de PVV die alles aan Europa wijt), er is woede, omdat de banken ons de crisis in gerommeld hebben. Maar verder zien mensen wel dat er iets moet gebeuren. Er is zelfs een compromis gemaakt over de woningmarkt dat verre te verkiezen is boven het lente-akkoord. De wil om er uit te komen is sterker dan de polarisatie. 

16 miljoen onderhandelaars, dat is het probleem. In zekere zin is dat een hoopvol gegeven: zoveel mensen die zich met de inrichting van de samenleving willen bemoeien. Jammer dat het systeem met de politieke partijen hier geen enkele ruimte voor biedt. De PvdA heeft dit overigens tot nu toe het beste aangepakt, misschien wat gemakkelijk geprofiteerd van het verantwoordelijkheidsgevoel van D66, CU en Groenlinks, maar is nu in de beste uitgangspositie. Wat doen we met voetbal? Winnen is het enige. Deze verkiezingen worden daarom heel belangrijk: of de PvdA, de VVD of zelfs D66 of het CDA de premier levert maakt niet erg veel uit: Nederland staat er erg goed voor en heeft met Duitsland en Finland alle kansen om te winnen. Natuurlijk zijn er verschillen tussen PvdA en VVD, maar de economische groei herstellen is over vier jaar het enige dat echt telt. Mensen zijn dan weer vergeten dat de pijn verschillend verdeeld is. Wie na vier jaren regeren de verkiezingen ingaat krijgt de credits. 

En dat terwijl Nederland niet goed voetbalt vanwege de coach, maar doordat er goed voetbal gespeeld wordt op veldjes naast het huis, gespot wordt naar talenten en flink getraind wordt.

De politiek moet rekening houden met 16 miljoen onderhandelaars. Daar houden de partijen nu te weinig rekening mee. De PvdA deed dat het beste, maar zal zich sterk moeten onderscheiden van de SP