Flater Groen Links door ambtelijke cultuur

Twee menselijke eigenschappen zorgden ervoor dat Groen Links zich geen raad wist met de kandidatuur van Tofik Dibi. Ze onthullen dat er in de partij Groen Links een ambtelijke cultuur heerst. Het zijn twee heel gewone eigenschappen die we allemaal hebben: 1. We doen liever niets dan iets; 2. We wringen ons in bochten om niet van mening te hoeven veranderen.

In Psychologie Magazine van deze maand staat een interessant artikel over onze slechte eigenschappen. Ik haal er even twee uit om aan de hand daarvan de flater van Groen Links te verklaren.

1. De eerste eigenschap is dat we liever een actie nalaten dan dat we een actie ondernemen. Psychologie Magazine illustreert dat als volgt: Je tegenstander op een tennistoernooi is allergisch voor cayennepeper. Wat vinden we nu verwerpelijker? Dat je de schotel zijn tegenspeler aanraadt? Of dat je je mond houdt als hij de schotel bestelt. Terwijl de bedoelingen het zelfde zijn, vinden we het tweede over het algemeen minder erg dan het eerste. Psychologen noemen dat de omission bias: narigheid die voortkomt uit dingen die we nalaten, vinden we minder erg dan narigheid die voortkomt uit dingen die we doen. Dit is precies waarom we in Europa zo'n crisis hebben: de Grieken wisten natuurlijk best dat hun politieke systeem verrot was, maar ze stemden pas hun traditionele partijen weg toen het al te laat was. Tevens kiezen ze daarmee (opnieuw) voor het niets doen (niet nu bezuinigen) dan actie ondernemen, ook al zijn de gevolgen op lange termijn veel erger.
   Dit gebeurde in Groen Links ook. Terwijl om hen heen alle partijen referenda organiseren schrikken de Groen Linksers ervoor terug. Liever niets doen dan de leden laten kiezen. Tofik Dibi was een ongeleid projectiel: heerlijk om hem erbij te hebben, maar toen hij zich overwoog te kandideren – kwam al naar buiten rond 17 mei! – deed niemand wat. We zien de eigenschap ook vaak bij ambtenaren: nalaten is minder erg dan iets doen dat een risico heeft. We zouden veel ondernemender ambtenaren moeten hebben, maar dat lijkt een contradictio in terminis.

2. Daar kwam nog een tweede eigenschap bij: we wringen ons in bochten om niet van mening te hoeven veranderen. Dit noemen psychologen het Backfire effect. Worden we geconfronteerd met het bewijs dat we het bij het verkeerde eind hebben, dan klampen we ons nog meer vast aan onze mening en negeren we bewijzen dat we het bij het verkeerde eind hebben. Zo gingen diverse prominenten verklaren dat Tofik Dibi niet geschikt zou zijn. Dat doet er natuurlijk helemaal niet toe! Maar men wilde graag vasthouden aan de gekozen lijn: procedures, afspraken, tijd nemen en bovendien was Dibi toch niet geschikt. Ook dit zien we eerder bij ambtenaren dan bij ondernemers. Hoe vaak willen ambtenaren niet een keuze voorkomen met het argument dat de mensen anders verkeerd kiezen? Ondernemers zien eerder kansen en nemen risico's omdat ze kansen op winst zien.

Hoezeer het vervolgens ook een te verwijten methode was (Dibi sommeren te komen en hem uit TV programma's houden), de gemaakte fouten zijn vrij menselijk. Het gebeurde bij het CDA toen men vasthield aan Balkenende, bij de PvdA toen men weigerde naar Fortuyn te luisteren. Het is wel lastig dat deze manier van werken vooral bij crisis nogal in de weg zit. Politieke partijen zijn overbevolkt met ambtenaren. We hebben mensen nodig die deze menselijke eigenschappen herkennen en de samenleving meenemen. Mensen zoals Jolande Sap bij het lenteakoord! We zien weer dat het niet alleen om mensen gaat, maar ook om die structuren van politieke partijen die vernieuwing in de weg zitten.

Een menselijke fout van Groen Links, maar wel een heel erg domme en tekenend voor de ambtelijke cultuur bij de partij(en).