Het concept-verkiezingsprogramma van D66 voor 2025, gedoopt tot "Het kan wèl”, leest als reactie op de stilstand die Nederland treft. In het voorwoord schrijft Jetten: “Nederland is het land van vrijheid en vooruitgang. Een land van doeners, dromers en durvers”. Het lijkt alsof D66 heeft gepoogd die doeners, dromers en durvers alledrie iets te bieden. Tien nieuwe steden is een voorbeeld waarmee D66 doeners, dromers en durvers probeert te bedienen.
Technologische
innovatie en economische groei
Leuk is het optimisme dat er
uit straalt over de kracht van menselijk vernuft. De focus
op technologische
innovatie zoals AI als motor voor onze welvaart en
oplossing voor maatschappelijke problemen (bijvoorbeeld in de zorg)
is onderscheidend. D66 wil een bewindspersoon voor Technologie en
Innovatie, met een eigen begroting. Nederland loopt internationaal
voorop in sleuteltechnologieën. D66 wil die voorsprong benutten om
onze maatschappelijke uitdagingen te helpen oplossen. “D66
wil zorgen dat Nederland weer een florerende economie heeft.
Problemen als stikstof,
netcongestie, de schaarste aan ruimte, grondstoffen en
arbeidskrachten, regeldruk, financieringsperikelen voor mkb’ers en
afnemende arbeidsproductiviteit hebben veel ondernemers ontmoedigd”.
De economische groei heeft wel grenzen. Een leefbare aarde en een sterke economie kúnnen volgens D66 hand in hand gaan, maar wel met een economie die bloeit binnen de grenzen van de planeet. Daar levert D66 diverse maatregelen voor, waarmee D66 net als Volt en GroenLinks PvdA pal staat voor een economie zonder vervuilende productie en fossiele subsidies.
Samen
beslissen
D66 komt opnieuw naar voren als een partij van
juristen. Het eerste hoofdstuk 1.1 over
“Samen beslissen, samen sterker”, start met zes items over de
rechtsorde. En waarom daar ook draagmoederschap in regelen? Daarna
komen wel vernieuwingen zoals referenda, burgerfora, uitbreiding van
de Tweede Kamer, jongeren stemrecht en afschaffen van de Eerste Kamer
aan de orde.
Mij valt altijd op dat D66 de burgemeester wil laten kiezen door de inwoners van de gemeente. Dat betekent dat er een college zou kunnen komen van een burgemeester en wethouders die verschillende programma’s hebben. Waarom de burgemeester niet beter door de gemeenteraad gekozen kan worden zodat er meer eenheid blijft binnen het college van B&W is mij een raadsel. (Sorry voor dit stokpaardje als reactie op een D66-stokpaardje)
Ontmoeting,
gemeenschap en de samenleving meenemen
Het lijkt alsof het
meenemen van de samenleving veel minder een rol speelt dan bij het
CDA. Solidariteit komt als woord op bij internationale kwesties. Dat krijgt veel meer aandacht bij GroenLinks PvdA. Gemeenschappen zien we alleen terug als het gaat om voorzieningen
voor buurten. “Minstens zo belangrijk zijn voorzieningen zoals
huisartsen, scholen, parken, fietspaden en winkels. Oók als we
bouwen naast bestaande steden of kernen. Zo bouwen niet alleen meer
huizen, maar versterken we ook de bestaande gemeenschappen”. De
invulling van de buurt blijft individueel. Buurt staat eerder voor
nabijheid. Een plek waar je je veilig voelt, waar kinderen kunnen
buitenspelen en waar buren naar elkaar omkijken. Maar ook een buurt
om te voorkomen dat zorg nodig is: “We versterken
gezinnen, buurten en scholen, zodat zij hulp kunnen bieden
voordat jeugdzorg nodig is”. Of “Het voorkomen van hardnekkige
problemen bij kinderen en jongeren is een taak van de hele
samenleving. Zo zorgen we dat jeugdzorg niet het enige antwoord hoeft
te zijn”.
Het programma heeft daardoor iets technocratisch. Ontmoeting staat alleen bij de bibliotheek als plaats voor ontmoeting. Wel bij wonen “Voor jongeren en studenten bouwen we vooral huizen met gemeenschappelijke ruimtes. Zo kunnen meer mensen wonen op dezelfde plek en zulke huizen zorgen voor meer verbinding en sociale steun”.
Ik hoop altijd op een balans tussen individu en samenleving. Vergelijk dan D66 met het CDA dat zegt “Waar mensen elkaar ontmoeten, ontstaat verbinding, weten we ons gezien. Begrijpen we waar die ander vandaan komt. Ook als we het niet met elkaar eens zijn of uit verschillende sociale bubbels komen”. Dan heb ik het gevoel dat ze zorgvuldiger naar de samenleving kijken, minder technocratisch en minder individualistisch. Een buurt wordt niet gezien als mogelijkheid om zorg dichtbij te leveren of zorg te voorkomen.
Leuk vond ik wel deze: De creatieve sector wordt actief betrokken bij maatschappelijke opgaven. Kunstenaars en ontwerpers brengen nieuwe perspectieven en kunnen vastgelopen processen doorbreken. We zetten deze aanpak voort en investeren in de samenwerking tussen overheid en creatieve sector.
Inclusief:
iedereen moet mee kunnen doen
D66 mag dan gericht
zijn op het individu, maar ook op het rekening houden met culturele
verschillen. In de zorg pleit de partij voor het rekening houden met
culturele, sociaaleconomische en persoonlijke verschillen. “De
drempel tot zorg en voorkeuren voor behandeling kunnen per persoon
verschillen, alsook de manier van omschrijven van klachten of
symptomen en het ervaren hiervan”. D66 pleit voor een gezamenlijke
aanpak met bindende afspraken tussen zorgaanbieders, professionals,
zorgverzekeraars en patiëntenorganisaties.
Ook elders in het programma komt dat rekening houden met verschillen en iedereen erbij laten horen terug. Een bewindspersoon krijgt zelfs een opdracht voor gelijkheid en inclusie, met adequate budgetten en betekenisvolle invloed op álle ministeries.
Bij wonen zie je ook een pleidooi voor gelijke kansen voor iedereen terugkomen. “We verkleinen de verschillen in fiscale voordelen tussen huurders en mensen met een koopwoning. Dit doen we onder andere via de afbouw van de hypotheekrenteaftrek, verlaging van het btw-tarief op nieuwbouw en aanscherping van het eigenwoningforfait voor de duurste huizen. We ontzien mensen die net een hypotheek hebben afgesloten”. Een liberale zet die de VVD niet weet te doen.
Net als Volt wil D66 naar een basisinkomen. Daarom gaat het toeslagenstelsel drastisch op de schop en komt er een individueel basisbedrag voor terug. Het is opvallend dat dat in het conceptprogramma van GroenLinks PvdA niet staat. Maar het vraagt nog wel wat onderzoek en uitzoekwerk om zoiets in te voeren. Ik ging daar bij Volt al op in.
Betaalbaar
Op
diverse punten zie je terug dat D66 geen gratis bier belooft. “Om
onze plannen voor sociale zekerheid verantwoord te kunnen behalen,
laten we de AOW netto minder snel stijgen dan normaal bij een
verhoging van het minimumloon.” Ook
handhaaft D66 het eigen risico: “een algemene halvering klinkt
goed, maar leidt tot langere wachtlijsten en hogere premies”. Om
iedereen de juiste en passende zorg te kunnen bieden, wil D66 geen
zorg meer vergoeden die onnodig is of waarvan niet bewezen is dat het
effectief werkt.
D66 zal zeker meerwaarde hebben in een middenkabinet met een idealistisch, maar tegelijk betaalbaar programma. D66 geeft dan de liberaal-progressieve inbreng. De doorrekening is er nog niet, maar ik verwacht dat dat wel gaat lukken.
Mijn (niet onpartijdige) besprekingen (van de concepten):
Programma PVV: hier: Geen ambitie om Nederland te veranderen en te regeren
Programma CDA: hier Management by speech
Programma GL PvdA: hier Solidair maar waar is de wederkerigheid?
Programma D66: hier Ondernemend, progressief liberaal en technocratisch
Programma VVD: hier Is de VVD nog een volkspartij?
Programma JA21: hier: Onhaalbaar, rechts, met interessante punten
Programma SP: hier. Onbetaalbaar, maar met de vinger op zere plekken
Programma PvdD: hier. Fundamenteel, maar met veel verboden en duur
Programma BBB: hier: Wij moeten zelfvoorzienend zijn, maar het buitenland niet
Programma ChristenUnie: hier. Geen polarisatie en vol aandacht voor zorg en klimaat
Programma Volt: hier Kan Volt wel op tegen de machtsspelletjes
Programma SGP: hier SGP met de bijbel als kompas
Een progressief middenkabinet? Ik zie dat de diverse partijen elkaar kunnen verbeteren en aanvullen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten