De wij-maatschappij

Ik bezocht laatst de manifestatie Kracht in Nederland. Daar zag ik een bijenkorf van mensen die initiatieven wilden nemen om mensen in de samenleving met elkaar te verbinden en die dat beter konden dan de overheid. Zalen vol mensen die de verantwoordelijkheid wilden pakken die ooit door de overheid naar zich toegetrokken was. Je zou er blij van worden, ware het niet dat ik een beetje schrok van al dat blije enthousiasme. Wat zat er dwars? De wij-maatschappij!

In de industriële samenleving was ook een 'industriële overheid” mogelijk die van bovenaf diverse initiatieven oppakte en stuurde. Het lukte om mensen te voorzien van beter onderwijs, goede huisvesting, en een vangnet voor mensen die geen inkomen konden krijgen. Het was in Nederland een verzuilde samenleving, maar binnen de zuilen was er verbondenheid. Een compromis tussen de socialistische zuil en de katholieke zuil kon door de voorlieden van de zuilen gesloten worden en vervolgens uitgevoerd.

Bloei van maatschappelijke initiatieven

Maar met de professionalisering die de overheid bracht rond liefdadigheid gecombineerd met de betere opleiding werden mensen minder afhankelijk van hun zuil. Ze konden individueel kiezen. Die individualisering bracht veel vrijheid, maar ook (soms bevrijdende) anonimiteit. Omdat de overheid veel uitvoering op zich nam vergruisde de zuilenstructuur. Het was prettig dat de overheid veel kon organiseren, waardoor er minder aandacht was voor dit zelforganiserend vermogen dat er was (en in veel gevallen nog steeds is).

Die aandacht is nu terug. Internet voegt daar nieuwe kansen aan toe om elkaar te ontmoeten. Een goed idee kan veel gemakkelijker groeien tot een krachtig initiatief vaak buiten de overheid om. Met als gevolg het ontstaan van nieuwe maatschappelijke coöperaties rond energie, moestuinen, vrijwillige hulp.

Op de manifestatie van Kracht in Nederland broeide het van enthousiasme voor die coöperaties. De ik-samenleving lijkt over, de wij-samenleving komt er aan! Maar daar zit mijn twijfel.

Het is namelijk helemaal geen wij-samenleving.

Ja, initiatiefnemers kunnen gemakkelijker enthousiaste medestanders vinden. Iemand besluit na de sluiting van de bibliotheek dat anderen zijn boeken mogen lenen. Een particuliere boekenuitwisseling bloeit op. Mensen besluiten het groen in de buurt op te fleuren en maken er een echte mooie omgeving van. Maar dat is echter helemaal nog geen wij-samenleving.

Schaduwzijden niet vergeten

Ik woon in zo'n wij-buurt. We onderhouden het openbaar groen, hebben een eigen glasvezelnet tegen lage kosten, op HUM (handen uit de mouwen-dagen) worden kleine reparatieklusjes opgepakt. We hebben zelfs een particulier buurthuis. Het is heerlijk en er gaat een hele nieuwe wereld open: een aanbeveling voor iedereen. Maar het is een jij en ik samenleving. We kennen iedereen en zorgen daar ook voor. De solidariteit is veel persoonlijker dan het vroeger was. Meer dan vroeger gaat het om een verzameling individuen die elkaar kennen. We proberen nogal eens om ook de mensen langs de rand van ons eigen buurtje mee te nemen. Dat is direct veel moeilijker. Ook levert het handhaven van regels altijd problemen op. De een wil afdwingen wat als regel op de vergadering afgesproken is, de ander ergert zich dat er überhaupt over een regel gesproken wordt.

Last van de burgers

Met het uitvinden van onze eigen kracht lijkt vergeten dat mensen soms niet zozeer last hebben van de overheid, maar van elkaar! In de top tien ergernissen van mensen staan echt niet de cupjes voor koffiemelk die niet opengaan of de ene bouwvergunning die veel tijd kost. In de top tien staan zaken als last van asociaal gedrag, zwerfvuil, veelverdieners die niets presteren, hondenpoep, geluidsoverlast, foutparkeren, te hard bellen in de stiltecoupe. 

We hebben heel veel mogelijkheden voor eigen initiatief en willen dat ook. Maar we zoeken steeds meer onze eigen vrienden uit. Ons soort mensen, waar mee te praten valt.

De jij en ik – samenleving.

Jij en ik horen erbij, maar hoe zit het dan met hullie? Gaan we na de start van al onze particuliere initiatieven ontdekken dat hullie er altijd buiten vallen? 

We kunnen onze eigen initiatieven uitvinden, maar moeten ook de overheid opnieuw uitvinden.