Vaste boekenprijs

Een pleidooi om de vaste boekenprijs af te schaffen roept altijd emotie op. Onlangs pleitte de Volkskrant  voor afschaffing. De vaste boekenprijs benadeelt de lezer en vraagt om “gewone mensen” te laten betalen voor de boeken die de elite graag leest.

Direct klom de eerste verdediger, Martin de Haan, in de pen om aan te geven dat we “onze hele leescultuur op het spel zetten!”. Even voor alle duidelijkheid. De vaste boekenprijs is ingesteld om te voorkomen dat boeken die mensen graag lezen tegen een lagere prijs beschikbaar komen. Dit om zogenaamd de uitgevers de ruimte te geven om boeken uit te geven die mensen minder graag lezen. De verdediger noemt als voorbeeld Proust, Goethe, Dante, Homerus. Boeken die je nu dus in de tweedehands boekhandel zult moeten kopen, want daar geldt geen vaste boekenprijs, dus daar ben je voor een euro klaar. 

De vaste boekenprijs bestaat al heel lang. Het principe is bij wet geregeld. De wet verplicht uitgevers de verkoopprijs voor een boek vast te stellen, zodra dit in het handelsverkeer wordt gebracht. Hierdoor heeft een boek overal dezelfde vaste prijs, bij de boekhandel, internetverkoper of supermarkt. In Zweden en Engeland is die er niet, blijkbaar lezen de mensen daar alleen nog wc-papier. WC-papier? Ja, lees maar even door.

Beschermen tegen prijsconcurrentie

De bedoeling is eigenlijk om de concurrentie op prijs te verminderen. De kopers van boeken die in de boeken top tien staan (Kieft, thrillers van Simone van der Vlugt, Karin Slaughter en Jill Mansell, de nieuwe Koch) betalen een te hoge prijs. Martin de Haan laat ze graag meebetalen aan de nieuwe uitgave (met interpretatie) van Dante en Proust. Hm, tja, ik zou bijna zeggen Proest, van het lachen dan. De suggestie is dat Dante en Homeros nooit zonder vaste boekenprijs gepubliceerd zouden zijn. Maar zo lang bestaat de vaste boekenprijs nou ook weer niet. Misschien had de verdediger beter wat dichtbundels kunnen noemen, of zijn eigen vertalingen. Juweeltjes die een klein leespubliek trekken en die anders nooit uitgegeven kunnen worden (hoewel? Houellebecq? Kundera?). Ik ben er voor dat de juweeltjes bekostigd worden door een overheidsfonds. Dergelijke fondsen zijn er ook. Maar inderdaad die fondsen zijn niet voor Dante en Homerus.  

Bescherming van de kleine boekhandel

Toen ik in de jaren 90 pleitte om de vaste boekenprijs af te schaffen werd er vooral geklaagd dat de kleine boekhandels er de dupe van zouden zijn. De grote boekhandels zouden de prijs verlagen van publiekstrekkers, supermarkten zouden boeken gaan verkopen, maar alleen de populaire boeken. De vaste boekenprijs heeft hen niet kunnen beschermen. Maar het zet wel de gedachte even scherp. Het instrument blijft gelijk, de reden waarom het instrument nodig is verandert. De vaste boekenprijs is er om uitgevers te beschermen en kleine boekenwinkels te beschermen om vervolgens iets uit te geven waarvan deze uitgevers vinden dat de kopers van Kieft aan bij moeten dragen. De schrijvers worden geholpen met fondsen. De uitgevers niet. Dat is misschien jammer voor uitgevers. Zij willen liever bepalen wat ze uitgeven.

Laat de lezers van gewone boeken betalen voor Homeros?!

Het meest stuitend vind ik dat de verdediger aangeeft dat als de consument voor 1 cent per maand mag lezen, deze alleen nog wikkels van wc-papier leest. Misschien leest hij wel de krant, of blogs, of de nieuwste van Herman Koch. Laat ik erbij zeggen dat ik – zelfs als ik geld zou toe krijgen - het boek over Kieft nog niet zou lezen. Dan liever de wikkels van wc-papier.

De verdediger van de vaste boekenprijs is vertaler van Michel Houellebecq en Milan Kundera. Ik begrijp dat hij liever heeft dat zijn boeken gelezen worden en niet te duur zijn. Hij vindt de concurrentie met Kieft stuitend. Zijn voorstel: Wie een boek over Kieft leest moet meer betalen zodat de elite die een nieuwe uitgave van Homeros (of Houellebecq) wil, daar niet teveel voor betaalt!

Zijn goed recht hoor, maar laat hij vooral proberen literaire fondsen te overtuigen dat zijn werk een bijdrage levert en het geld niet stiekem weghalen bij de lezers van Kieft. 

Afschaffen die vaste boekenprijs!