Eigen risico in de zorg

Het invoeren van een eigen risico is een geval apart. Het wordt vaak getypeerd als het bevorderen van kostenbewustzijn: behandelingen zijn niet gratis! Dat is maar een zeer beperkt onderdeel van het verhaal. Als de zorg geen markt is, moet je pleiten voor eigen risico.

Een van de grote thema's in de campagne is de betaalbaarheid van het groeiend beroep op zorg. De kostenstijgingen zijn fors en het aantal gebruikers stijgt. Dat komt doordat er meer behandelingen mogelijk zijn, meer ziekten chronisch geworden zijn en er meer ouderen zijn. Die stijging is gepoogd te beperken door marktwerking te introduceren: verzekeraars kunnen kritisch zorg inkopen en letten op de centen. Maar dan kunnen mensen niet meer zelf voor de ziekenhuizen kiezen die zij willen. Een nog groter probleem is de schaarste van goede medici. Alles wat schaars is wordt duur op de markt, wat volop aanwezig is, wordt goedkoop.

Dan pakken we de slogan “De zorg is geen markt”. Deze verwijst naar de ideologie van solidariteit. We proberen te zorgen voor mensen die dat nodig hebben, want we hopen dat anderen ook voor ons zorgen als wij dat nodig hebben. Bij solidariteit hoort ook een gevoel van saamhorigheid. Solidariteit is “Het bewustzijn van saamhorigheid en bereidheid om de consequenties daarvan te dragen.” Solidariteit vraagt dat gevoel van saamhorigheid. Dat lukt niet als mensen zich aan die solidariteit onttrekken. Nu kun je je in Nederland niet aan de bekostiging onttrekken. Maar wat je wel kunt doen is op kosten van anderen de duurste zorg kiezen of op andere wijze de kosten laten oplopen. Denk aan het niet op komen dagen bij afspraken, gewoon doorroken als je moet stoppen, je pillenkuur niet afmaken of voor de zekerheid diverse scans eisen terwijl alle experts zeggen dat het niet nodig is. Dat is niet solidair!

Hoe moet je ervoor zorgen dat mensen bereid blijven te betalen voor anderen? Door die onnodige zorg te beperken en laten zien dat iedereen het zijne doet om de kosten te beperken. Dat lukt in een zo anonieme maatschappij als de onze niet gemakkelijk. Daarom is bedacht een prikkel te introduceren om zuinig te zijn. Die prikkel is het eigen risico. Die prikkel is in Nederland laag in vergelijking met andere landen. Natuurlijk moet je daarna de zorg niet ontoegankelijk maken. Lage inkomens kun je compenseren. GroenLinks doet dat bijvoorbeeld, de PvdA ook, meen ik. Natuurlijk zijn er betere methoden, zoals iemand die zonder goede reden niet op komt dagen bij een afspraak laten betalen en misbruik van de spoedeisende hulp in rekening brengen, zoals D66 voorstelt, is uitstekend. Solidariteit zonder marktwerking vraagt wat van de mensen die zorg krijgen. Vroeger was het heel gewoon dat mensen zich beperkten. Nu is die vrijwillige beperking weg.

Wat doet een grote voorvechter van solidariteit? “We gaan het eigen risico in de zorg niet verhogen, maar juist fors verlagen. Zo snel als het financieel mogelijk is schaffen we het eigen risico af.” Dat klinkt aardig, SP, maar op de lange termijn neemt de steun voor solidariteit verder af. De PVV protesteert ook fel tegen het eigen risico "De Kunduz-coalitie is volledig op de verkeerde weg met de bizarre verhoging van het eigen risico". Wie in de toekomst wil bouwen op solidariteit, vraagt aantoonbare manieren om wederkerigheid zichtbaar te maken. Het eigen risico hoort daarbij! 

P.S. Wellicht wil een rechtgeaarde kapitalist zich kunnen verzekeren zonder eigen risico? Dat mag, maar dan moet hij flink in de buidel tasten.
P.S. 2 Er zijn landen waar de kosten voor de gezondheidszorg veel hoger zijn. De zorg is best houdbaar. Verder wordt er gelukkig kritisch gekeken wat er vergoed wordt in het basispakket. Dat laatste is ook goed voor de steun voor solidariteit! De werking van maagzuurremmers en cholesterolverlagers is nooit overtuigend aangetoond. Goed dus dat die uit het pakket gehaald zijn 

P.S in 2016. Inmiddels is het eigen risico verder ter discussie gekomen. Bijvoorbeeld omdat mensen zorg mijden door het eigen risico. Dat was natuurlijk juist de bedoeling, alleen moest het gaan om onnodige zorg en of dat zo is weten we niet, want is niet onderzocht. Wat gaan GroenLinks en SP doen om wederkerigheid te stimuleren?