Koningschap met inhoud

Het werd gisteren nog enkele keren herhaald. Willem Alexander wilde geen koningschap zonder inhoud. Maar houdt dat ook in dat hij vergaande bevoegdheden moet hebben? Beatrix heeft duidelijk veel aandacht gegeven aan de inhoud en had veel inhoud, maar niet veel gebruik gemaakt van haar macht. Misschien is macht ook iets dat je op hoog niveau maar zelden moet gebruiken. Maar die macht is behoorlijk groot.

Hindermacht

De regering wordt gevormd door de koning en de ministers. De minister-president en de overige ministers worden bij koninklijk besluit benoemd en ontslagen. Dat is al heel wat beter dan vroeger toen de koning deze benoemde en ontsloeg. (Een Koninklijk Besluit wordt koninklijk genoemd, omdat het als eerste wordt ondertekend door de koning(in). Daarna ondertekenen de betrokken ministers. Onder een Koninklijk Besluit moeten beide handtekeningen staan.) Maar het is en blijft vastgelegd dat de koning lid is van de regering.

De koning heeft dus in theorie veel hindermacht. Alle wetten en koninklijke besluiten worden door de Koning en door een of meer ministers of staatssecretarissen ondertekend. Het is niet zo dat een koning een wet kan uitvaardigen. De koning zal die hindermacht niet gemakkelijk gebruiken. Het zal bij verkeerd gebruik het einde zijn van de rol van het koninklijk huis. Toch is een ceremonieel koningschap niet zonder inhoud. Ja, in een ceremonieel koningschap maakt de koning geen deel uit van de regering. Hij geldt wel als staatshoofd maar heeft grondwettelijk gezien geen macht in het landsbestuur. Dat betekent dat hij dan niet zijn handtekening hoeft te zetten onder wetten om deze rechtsgeldig te maken (de zogenoemde koninklijke bekrachtiging). Het is tekenend dat het Koninshuis zo aan die handtekening hecht. Dat neemt niet weg dat ik vaak de Kersttoespraak van de Koningin met genoegen heb gelezen.

Je zal maar koninklijk zijn

Mijn vader heeft Juliana en Beatrix van dichtbij meegemaakt en spreekt altijd met veel respect en bewondering over Beatrix. Hij was bepaald niet gecharmeerd van de rol van het staatshoofd in de formatie. Hij was zelf als informateur betrokken bij de formatie van het kabinet Den Uyl en vond het verkeerd dat zij zo graag een regering van Den Uyl wilde. Gelukkig is die rol inmiddels uitgespeeld.

Maar we moeten niet vergeten dat het lastig is bescheiden te blijven als je koninklijk bent. Je wordt omgeven door mensen die houden van de macht die je uitstraalt. Doe je gek, dan is het niet gemakkelijk om gecorrigeerd te worden. Je verwart snel jezelf (als mens) met het instituut (de koning) waar je voor staat.

Zo kwam in gesprek met Juliana eens  stadhouder Willem III als voorvader aan de orde (dat was de man die in Engeland zijn schoonvader (Jacobus II) moest bevechten nadat deze was afgezet. Hij zorgde vervolgens dat hij en niet de zoon van Jacobus II koning werd.) Juliana was niet blij met deze actie (tegen de absolute monarchie die Jacobus wilde). Toen mijn vader opmerkte dat deze Willem II geen voorvader was van Juliana, maar kinderloos gestorven was en dus geen voorvader, voegde hij per ongeluk toe: "Als wij in onze familie iemand hebben die kinderloos gestorven is, noemen we deze toch geen voorvader?". Dat kwam hem op een reprimande te staan die tekenend is voor hoe het koninklijk huis over zichzelf denkt. "U zou dus uw familie met de mijne willen vergelijken?" Als het er op aankomt zijn wij blijkbaar minder constateerde mijn vader. 

Dat zien we ook als genoemd wordt dat de koninklijke familie zich altijd voor het land heeft ingezet. Komend uit een familie van landarbeiders die zich opwerkten via de vakbeweging kan ik net zo goed zeggen dat mijn familie zich altijd voor het land heeft ingezet. Maar de koninklijke familie heeft zich veel ontzegt? Moet je eens kijken hoe de boerenknechten het hadden in de tijd van Willem I.

Een beetje dom

Mijn vader maakte Bernhard mee tijdens een diner ten tijde van de Lockheedaffaire. Hij had zich afgevraagd hoe dat zou gaan. Wat uiteindelijk gebeurde was dat Bernhard zelf het onderwerp aansneed en er schuldbewust over sprak. Maar nu komt het: Bernhard noemde zichzelf over het paard getild! Dat siert zo'n man dan weer. Hij maakte zich er niet vanaf door zich een beetje dom te noemen. Zou de rest van de familie zien hoe groot het gevaar is dat zoiets opnieuw kan gebeuren?

Nu moeten we dus aannemen dat het citeren van een brief van Videla door W-A "gewoon een beetje dom" was en nu zegt iedereen dat Willem Alexander klaar is voor het koningschap. Zal hij weten dat het citeren van Videla meer dan een beetje dom was? 

Mijn zegen heeft hij. Hij komt uit een goede familie en Maxima bezit een behoorlijke dosis verstand. Maar laat hij vooral niet denken dat het om hem gaat. Je moet nooit jezelf verwarren met waar je voor staat. 

Die bescheidenheid wens ik hem toe. 

En een koningschap met inhoud, maar liever zonder lid te zijn van de regering.